براى آشفته شدنِ دين انسان، همين بس كه خطايش بسيار و عمل صالحش اندك و ارزشش [در نظر مردمْ] ناچيز باشد، چنان كه شب ها را چون مردار [بدون اُنس با خدا] سپرى كند و روزها را به بطالت بگذرانَد و تنبل و حريص و پُرخور باشد.
اى على! امّت من، پس از من، به وسيله ثروت خود، دچار لغزش مى شوند و با دين خود، بر پروردگارشان منّت مى گذارند و با اين حال، [باز هم] رحمت او را آرزو مى كنند و خود را از عذاب او در اَمان مى دانند، در حالى كه حرامش را با توسّل به توجيه هاى ناصحيح و هوس هاى غفلت آفرين، حلال مى سازند، از جمله به نام آب انگور، شراب را و به نام هديه، رِشوه را و به نام خريد و فروش، رِبا را جايز مى شمرند. عرض كردم: اى رسول خدا! وقتى [امّت تو] چنين شدند، آنها را در چه جايگاهى قرار دهم؟ آيا آنها را مُرتَد [و خارج شده از اسلام] به حساب آورم يا [مسلمان اند؛ امّا] دچار لغزش شده اند؟ فرمودند: [مسلمان اند و] دچار لغزش شده اند.
شب زنده دارى كنيد كه روشِ صالحانِ پيش از شماست و شب خيزى [براى عبادت]، وسيله نزديكى به خدا و دور ماندن از گناه و بخشودگى بدى ها و موجب دفع بيمارى ها از بدن است.
در بهشت، اتاق هايى است كه بيرونشان از درون و درونشان از بيرونْ ديده مى شود و كسانى از امّت من در آنها سكونت مى كنند كه سخنِ پاكيزه مى گويند و [به گرسنگانْ] غذا مى دهند و صُلح [و صفا و مُسالمت] را رواج مى دهند و در حالى كه مردم در خواب اند، نماز شب مى خوانند.
دل بنده، هميشه پذيراى ترس و اميد است، تا آن گاه كه خونى را به ناحق بريزد. پس چون خون ريخت، دلش زير و رو مى گردد و براثر گناه، مانند كوره آهنگرى تفتيده و سياه مى شود و ديگر نه كار خوب را، خوب مى داند و نه كار بد را، بد.
ريختن خون مسلمانى كه به يگانگى خدا و پبامبرى من گواهى مى دهد، جايز نيست، مگر در سه مورد: كسى كه مرتكب زناى مُحصنه شده باشد. چنين كسى بايد سنگسار شود. كسى كه با سلاح به جنگ خدا و پيامبرش برخيزد. چنين كسى يا كشته مى شود يا به دار آويخته مى گردد و يا تبعيد مى شود، و كسى كه ديگرى را كشته باشد كه در اين صورت، بايد او را [قصاص كرد و] كشت.
گروهى در حضور پيامبر اسلام، مردى را ستايش كردند و همه ويژگى هاى خوب را برايش بر شمردند. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: «عقل او چگونه است؟». گفتند: «اى رسول خدا! ما از جدّيت او در عبادت و ديگر خوبى ها سخن مى گوييم و شما از عقل او مى پرسيد؟». فرمودند: نادان از روى نادانى، به زشتى هايى بزرگ تر از زشتى هاى انسان گنه كار، دست مى زند. همانا بندگان، به ميزان عقلشان در روز قيامت به درجه بالاتر نائل و به پروردگارشان نزديك مى شوند.
مردم، همگى خانواده [و نانخورِ] خدايند و به همين خاطر، محبوب ترينِ مردم در نزد خداى ـ عزّ و جلّ ـ كسى است كه به خانواده [و نانخورانِ] خدا، بيشتر اِنفاق كند.
