ادبِ گفتار

إرشاد القلوب :روايت شده كه : لقمان ، داوود عليه السلام را ديد كه زره مى سازد. خواست از او سؤال كند [كه چيست]؛ ولى خاموش ماند تا وقتى كه داوود عليه السلام زره را پوشيد . لقمان ، وضعيت زره را بدون پرسش فهميد .
و لقمان عليه السلام گفت: «هر كس بسيار بگويد ، بسيار اشتباه مى كند و هر كس اشتباهش بسيار شود ، بيهوده گويى اش بسيار مى گردد و هر كس بسيار بيهوده گو باشد ، دروغش زياد مى شود و هر كس زياد دروغ گويد ، گناهانش بسيار مى گردد و هر كس گناهانش بسيار باشد ، سزاوار آتش جهنّم است. خداوند زبان را به خاطر زيانِ بسيارش، با چهار لنگه در ، باز داشته است: دو لب انسان ، دو لنگه و دندان هاى [بالا و پايين ]انسان نيز دو لنگه اند» .

إرشاد القلوب :از سفارش لقمان عليه السلام به پسرش است كه گفت : « ... چيزى را كه نمى دانى، نگو».

حلية الاولياء ـ به نقل از كعب ـ : لقمان به پسرش گفت: «پسرم! كم سخن باش تا عاقل باشى و پُر سخن نباش كه جاهل مى شوى. اگر آب دهانت بر سينه ات جارى شود (حرفت را بخورى) و زبان را از چيزى كه به تو مربوط نيست ، بازدارى، براى تو زيباتر و بهتر است از اين كه در ميان گروهى بنشينى و درباره چيزى كه به تو مربوط نيست ، سخن بگويى».

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: «پسرم! اگر گمان كردى كه سخن، نقره است، پس [بدان كه ]سكوت، طلاست».

الزهد، ابن حنبل ـ به نقل از سفيان ـ : لقمان به پسرش گفت: «پسرم! هرگز بر سكوتم پشيمان نمى گردم. اگر سخن از نقره باشد ، هر آينه، سكوت از طلاست».

حلية الأولياء ـ به نقل از ابراهيم بن ادهم ـ : لقمان به پسرش گفت: «پسرم! گاهى مرد چنان سخن مى گويد كه مى گويند احمق است ؛ ولى در واقع، احمق نيست. و گاهى مرد چنان سكوت اختيار مى كند كه مى گويند بردبار است ؛ ولى در واقع، بردبار نيست».

مجمع البيان :لقمان گفت: «سكوت از حكمت است ؛ ولى رعايت كننده آن اندك است».

الزهد، هنّاد ـ به نقل از قيس ـ : لقمان به پسرش گفت: «پسرم! از آنچه از دهانت خارج مى شود ، جلوگيرى كن؛ زيرا تو مادامى كه ساكتى، سالمى . همانا سخنى سزاوار توست كه سودت دهد».

أعلام الدين:از لقمان ، روايت شده كه [به صورت شعر ]گفت :
دانش زينت است و سكوت سلامت ،
هر گاه سخن گفتى، پرگو نباش .
اگر بر سكوت يك بار پشيمان شدم،
هر آينه بر سخن بارها پشيمان گشتم.