عنه صلى الله عليه و آله ـ لِعَمّارِ بنِ ياسِرٍ لَمّا قَصَّ عَلَيهِ قِصَّةَ قَومٍ بَعَثَهُ إلَيهِم لِيُعَلِّمَهُم شَرائعَ الإسلامِ فَوَجَدَهُم كالإبِلِ الوَحشِيَّةِ طامِحَةً أبصارُهُم ، لَيسَ لَهُم هَمٌّ إلاّ شاةٌ أو بَعيرٌ ـ : يا عَمّارُ ، أ لا اُخبِرُكَ بِأعجَبَ مِنهُم ؟ قَومٌ عَلِموا ما جَهِلَ اُولئكَ ثُمّ سَهَوا كَسَهوِهِم ! .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ خطاب به عمّار بن ياسر كه داستان مردمى را كه پيامبر او را به ميان آنها فرستاده بود تا شرايع و احكام اسلام را به ايشان آموزش دهد براى پيامبر بازگو كرد و گفت كه مانند شتر وحشى خيره چشمند و همّ و غمشان گوسفندان و شترانشان است ـ فرمود : اى عمار! آيا تو را از مردمانى شگفت انگيزتر از آنها آگاه نسازم؟ مردمانى كه آنچه را آنان نمى دانند آموختند، با اين حال همچون آنها در غفلت و بى خبرى به سر مى برند.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مَن اُوتِيَ مِنَ العِلمِ ما لا يُبكيهِ لَحَقيقٌ أن يَكونَ قَد اُوتِيَ عِلما لا يَنفَعُهُ ؛ لأِنَّ اللّه َ نَعَتَ العُلَماءَ فقالَ عَزَّ و جلَّ : «إنَّ الّذينَ اُوتوا العِلمَ مِن قَبلِهِ إذا يُتلى عَلَيهِم يَخِرّونَ لِلأذقانِ سُجَّدا * و يَقولونَ سُبحانَ رَبِّنا إنْ كانَ وَعدُ رَبِّنا لَمَفْعولاً * وَ يَخِرّونَ لِلأذْقانِ يَبكونَ وَ يَزيدُهُم خُشوعا» .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كس از دانشى بهره مند باشد كه او را نگرياند، سزاوار است كه دانش او سودش نرساند؛ زيرا خداوند دانشمندان را وصف كرد و فرمود: «همانا كسانى كه پيشتر دانش داده شده اند، هر گاه قرآن برايشان تلاوت شود، سجده كنان با صورت به حال سجده مى افتند. و مى گويند: منزّه است پروردگار ما، وعده پروردگار ما شدنى است و به رو درمى افتند و مى گريند و بر خشوعشان افزوده مى شود».
عنه صلى الله عليه و آله : لَو تَعلَمونَ ما أعلَمُ لَبَكَيتُم كَثيرا و لَضَحِكتُم قَليلاً ، و لَخَرَجتُم إلَى الصُّعُداتِ تَجأرونَ إلَى اللّه ِ لا تَدرونَ تَنجونَ أو لا تَنجونَ ! .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اگر آنچه را من مى دانم شما مى دانستيد، هر آينه بسيار مى گريستيد و كمتر مى خنديديد و سر به بيابانها مى گذاشتيد و به درگاه خدا زارى و شيون مى كرديد و با اين حال نمى دانستيد كه آيا مى رهيد يا نمى رهيد.
عنه صلى الله عليه و آله ـ لَمّا قَرَأ «هَلْ أتى ···» حَتّى خَتَمَها ـ : إنّي أرى مالا تَرَونَ ، و أسمَعُ ما لا تَسمَعونَ ، أطَّتِ السَّماءُ و حُقَّ لَها أن تَئطَّ ، ما فيها مَوضِعُ قَدَمٍ إلاّ مَلَكٌ واضِعٌ جَبهَتَهُ ساجِدا للّه ِِ ، وَ اللّه ِ لَو تَعلَمونَ ما أعلَمُ لَضَحِكتُم قَليلاً و لَبَكَيتُم كَثيرا ، و ما تَلَذَّذتُم بِالنِّساءِ عَلَى الفُرُشِ ، و لَخَرَجتُم إلَى الصُّعُداتِ تَجأرونَ إلَى اللّه ِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ چون سوره «هل اتى···» را تا پايان آن خواند ـ فرمود : من چيزى را مى بينم كه شما نمى بينيد و چيزى را مى شنوم كه شما نمى شنويد. آسمان ناليد و به جاست كه بنالد؛ زيرا در آن هيچ جايگاهى نيست جز اين كه فرشته اى در آن جا سر به سجده خدا نهاده است. به خدا سوگند اگر آنچه را من مى دانم شما بدانيد، كم بخنديد و بسيار بگرييد و از زنان در بسترها كام نجوييد و سر به بيابانها گذاريد و به درگاه خدا زارى و شيون كنيد.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أمّا العِلمُ فيَتشَعَّبُ مِنهُ الغِنى و إن كانَ فَقيرا ، و الجُودُ و إن كانَ بَخيلاً ، و المَهابَةُ و إن كانَ هَيِّنا ، و السَّلامَةُ و إن كانَ سَقيما ، و القُربُ و إن كانَ قَصِيّا ، و الحَياءُ و إن كانَ صَلِفا ، وَ الرِّفعَةُ و إن كانَ وَضيعا ، و الشَّرَفُ و إن كانَ رَذلاً ، و الحِكمَةُ و الحِظوَةُ ، فهذا ما يَتشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِعِلمِهِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : از دانش، بى نيازى منشعب مى شود، هر چند[آدمى] تهيدست باشد و بخشندگى، هر چند بخيل باشد و هيبت، هر چند نرم رفتار و ملايم باشد و تندرستى، هر چند بيمار باشد و قُرب، هر چند دور باشد و آزرم، هر چند پر رو باشد و بلند مرتبگى، هر چند دون پايه باشد و بزرگوارى، هر چند پست باشد و حكمت و بهره مندى. اينها چيزهايى است كه براى خردمند از دانش او منشعب مى شود.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : يَنبَغي لِلعالِمِ أن يَكونَ قَليلَ الضِّحكِ ، كَثيرَ البُكاءِ ، لا يُمازِحَ ، و لا يُصاخِبَ ، و لا يُمارِيَ ، و لا يُجادِلَ ، إن تَكَلَّمَ تَكَلَّمَ بِحَقٍّ ، و إن صَمَتَ صَمَتَ عَنِ الباطِلِ ، و إن دَخَلَ دَخَلَ بِرِفقٍ ، و إن خَرَجَ خَرَجَ بِحِلمٍ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : زيبنده است كه دانشمند كم خنده باشد و پُر گريه، شوخى نكند، داد و فرياد نكشد، ستيزه و بحث و مجادله نكند، اگر سخن گفت سخن حق بگويد و اگر خاموش ماند، از باطل خاموشى گزيند، اگر وارد بحث شد با ملايمت وارد شود و اگر از بحث كنار كشيد با بردبارى كنار كشد.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مَن عَمِلَ عَلى غَيرِ عِلمٍ كانَ ما يُفسِدُ أكثَرَ مِمّا يُصلِحُ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى كه بدون شناخت عمل كند، خراب كردنش بيشتر از درست كردن اوست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى كه از روى فهم و شناخت عبادت نكند، مانند خرِ آسياست.
عنه صلى الله عليه و آله : مَثَلُ العابِدِ الّذي لا يَتَفَقَّهُ كَمَثَلِ الّذي يَبني بِاللَّيلِ و يَهدِمُ بِالنَّهارِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : حكايت عابدى كه فهم و شناخت ندارد، حكايت كسى است كه شب بنايى مى سازد و روز ويران مى كند.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنَّ العِلمَ يَهتِفُ بِالعَمَلِ ، فإن أجابَهُ وَ إلاّ ارتَحَلَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : علم، عمل را صدا مى زند، اگر پاسخش را بدهد مى ماند و گر نه مى رود.