كاوشى پيرامون حديث ثقلين

حديث ثقلين كه در آن پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله اهل بيت خود را همتا و همسنگ قرآن معرفى كرده و با تأكيد تمام امّت را به چنگ در زدن بديشان سفارش فرموده، متواتر و مورد اتفاق همه راويان و محدّثان جهان اسلام است. بر پايه بررسيهاى انجام شده، اين حديث را سى و سه نفر از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله از آن حضرت نقل كرده اند كه اسامى آنها به ترتيب عبارتند از: ابو ايّوب انصارى، ابوذرّ الغفارى، ابو رافع غلام پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ، ابو سعيد خدرى، ابو شريح خزاعى، ابو قدامه انصارى، ابو ليلى انصارى، ابو الهيثم بن التَّيِّهان، ابو هريرة، امّ سلمه، امّ هانى، انس بن مالك، البراء بن عازب، جابر بن عبداللّه انصارى، جبير بن مطعم، حذيفة بن اسيد غفارى، حذيفة بن اليَمان، خزيمة بن ثابت ذوالشهادتين، زيد بن ارقم، زيد بن ثابت، سعد بن ابى وقّاص، سلمان فارسى، سهل بن سعد، ضمرة الاسلمىّ، طلحة بن عبيداللّه تميمى، عامر بن ليلى، عبدالرحمن بن عوف، عبداللّه بن حنطب، عبداللّه بن عبّاس، عدىّ بن حاتم، عقبة بن عامر، عمر بن الخطّاب، عمرو بن العاص .
اين احاديث، علاوه بر احاديثى است كه امام على عليه السلا م و ساير اهل بيت آن را در دورانهاى مختلف از رسول خدا نقل كرده اند.
نيز صاحب عبقات الأنوار اسامى نوزده نفر از تابعان و بيش از سيصد نفر از علما و مشاهير و حافظان حديث اهل سنت را به ترتيب طبقات از قرن دوم تا چهاردهم ذكر كرده كه همگى اين حديث را روايت كرده اند .

تحقيق در زمينه تاريخ صدور و مناسبتى كه پيامبر اين حديث را بيان فرموده نشان مى دهد كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله در موارد متعدّدى بر اين مسأله مهم سياسى
اجتماعى اسلام كه سرنوشت جامعه اسلامى بدان مربوط مى شد، تأكيد فرموده است. اين موارد عبارتند از:
اوّل: در حجّة الوداع در روز عرفه .
دوم: در مسجد خيف .
سوم: در حجّة الوداع در غدير خم .
چهارم: در خطبه اى كه بر منبر ايراد فرمود .
پنجم: در بيمارى مهلك حضرت صلي الله عليه و آله در حالى كه اتاق آكنده از جمعيت بود .
ابن حجر مى گويد: بدان كه طريق هاى فراوانى براى حديث «تمسّك» از بيش از بيست صحابى وارد شده است و تفصيل اين طرق گذشت و در برخى از اين طريق ها، چنين است كه آن را در حجة الوداع و روز عرفه فرمود و در برخى ديگر آن را در بيماريش در مدينه، در حالى كه اطاق آكنده از يارانش بود، فرمود و در بعضى طريق ها آمده است كه آن را در غدير خمّ فرمود و در بعضى آن را در خطبه اى كه پس از بازگشت از طائف خواند ، همانگونه كه گذشت و هيچ يك از اينها، يكديگر را نفى نمى كنند چون هيچ مانعى ندارد كه حضرت رسول صلي الله عليه و آله آن را در اين جاها و غير آن به جهت اهتمام به شأن كتاب عزيز و عترت پاك تكرار كرده باشد