مقدمه
امام على بن الحسين عليه السلام، پيشواى چهارم شيعيان است كه با لقب «سجاد» و «زين العابدين» مشهور است. چون سجده و عبادت او در پيشگاه خداوند بسيار بود، زينت پرستشگران لقب يافت.
او فرزند امام حسين عليه السلام بود و مادرش «شهربانو» نام داشت. در سال 38 هجرى روز پنجم ماه شعبان در مدينه متولّد شد (هر چند برخى هم زادگاه او را كوفه دانسته اند، چون امام حسين عليه السلام در آن زمان، همراه پدرش حضرت على عليه السلام، در كوفه مى زيست.)
امام حسين، به دليل علاقه اى كه به حضرت على عليه السلامداشت و به خاطر مقابله با تبليغات سوء بنى اميّه كه نام على را به زشتى مى بردند، نام اين فرزند و فرزندان ديگرش را «على» گذاشت (على اكبر، على اصغر، دو برادر امام سجاد بودند).
از القاب ديگر امام سجاد عليه السلام، مى توان «سيّدالعابدين» ، «ذوالثّفنات»، «امين» و «زكىّ» را نام برد. از آنجا كه مادرش شهربانو دختر يزدگرد بود، ايرانيان بين خود و اهل بيت پيامبر از اين جهت احساس خويشاوندى مى كردند و به اين خاندان محبّت و علاقه خاصّى داشتند. مادرش در كودكى امام از دنيا رفت و امام حسين، تربيت و نگهدارى از او را به يكى از بانوان پاك سرشت سپرد.
امام سجاد عليه السلام بتدريج بزرگ شد و هيبت و وقار خاصّى يافت و از چهره اش نشانه هاى بزرگوارى و شخصيت والاى او آشكار بود. آن حضرت كه در دو سال اولِ كودكى اش از عنايت ويژه حضرت على عليه السلام كه جدّ او بود برخوردار شده بود پس از آن نيز از عنايت و توجّه خاص عمويش امام مجتبى بهره مند بود. شخصيت اخلاقى و اجتماعى او اينگونه شكل گرفت و در ميان خانواده، به نيكوكارى و مهربانى نسبت به همه معروف بود. به پدر و مادر خويش احترام خاصّى قائل بود. يكى از دعاهاى او درباره والدين خويش بود.
با خدمتگزاران خود هم رفتارى عاطفى داشت و آنان را مثل فرزندان خويش به حساب مى آورد و به آنان نيكى مى كرد و رفتار شايسته و احسان او نسبت به همسايگان نيز معروف بود. با همنشينان، با ادب و احترام رفتار مى كرد، به تازه واردين احترام مى گزارْد و براى شيعيان خود نيز الگويى والا در اخلاق و ايمان و عمل بود و آنان را به پارسايى و حسن خلق سفارش مى كرد. آن حضرت آن قدر اخلاق والا داشت كه نسبت به دشمنان هم رفتارى آميخته به عفو و گذشت داشت و هرگز به فكر انتقامجويى از آنان نبود.
حلم و بردبارى از صفات بارز او بود. در مشكلات و ناملايمات، صبور و مقاوم بود و با عزّت و سربلندى زندگى مى كرد و از شجاعتى بسيار كه ويژه اين خاندان بود بهره ها داشت. تحمّل مصيبت ها و شهادت ها در حادثه عاشورا و خطبه خوانى در بارگاه طاغوتى همچون يزيد، آن هم در حال اسارت، شاهد آن دلاورى و شهامت است.
سخاوت، از ويژگيهاى خاصّ و روشن او بود. بسيارى از نيازمندان از عطاى دست بخشنده اش بهره مند مى شدند. خانه و آستانه اش پناهگاه محرومان و درماندگان و غريبان بود و سفره اطعام او در مدينه هنگام ظهر، براى همگان گشوده بود، هيچ سائلى را دست خالى بر نمى گرداند. صدقات او شامل بسيارى از نيازمندان مى شد، بخصوص صدقه هاى پنهانى و نيمه شب و ناشناس او كه به درِ خانه بينوايانِ آبرومند مى برد و همه اينها براى خدا بود و از كسى چشمداشت كمترين تشكّر و سپاس نداشت.
عبادت ها و نيايش هاى طولانى او و ناليدن هايش به درگاه خداى متعال و توكّلش بر او، وى را عزيز و محبوب ساخته بود. هر يك از خوبيها و فضيلت ها را كه بر شماريم، امام سجاد عليه السلام در آن زمينه سرآمد مردم بود.
امام سجّاد عليه السلام همراه پدر خويش از مدينه به مكّه و از آنجا به كربلا رفت و صحنه هاى غم انگيز كربلا و حوادث عاشورا و پس از آن را شاهد بود و همسفر اسيران اهل بيت از كربلا به كوفه و شام و از آنجا به مدينه بود. مصلحت الهى در آن بود كه حضرت سجّاد در حادثه كربلا بيمار شود و از شركت در جهاد مُعاف گردد، تا او وارث رسالت و امامت باشد و نسل پيامبر و دودمان اهل بيت، نابود نگردد. آن امام در حادثه كربلا حدود 23 سال داشت. پس از شهادت سيدالشهدا در روز عاشورا، امامت به وى منتقل شد. زين العابدين عليه السلام هم مسؤوليت پيشوايى شيعه را عهده دار شد، هم هدايت آن كاروان غمزده را در سفرِ اسارت. در كوفه و دمشق، سخنرانى هاى افشاگرانه اى كرد كه لرزه بر پايه هاى حكومتِ امويان انداخت. اگر خطبه هاى روشنگر آن حضرت و عمّه اش حضرت زينب نبود، خونهاى مطهر شهداى كربلا هدر مى رفت و آن حماسه خونين تحريف مى شد و اثر الهام بخشى و بيدارگرى خود را از دست مى داد.
سفر طاقت فرسا و بسيار تلخ كوفه و شام سپرى شد و امام سجاد عليه السلام همراه با بازماندگان كاروان حسينى به مدينه آمد. از آن پس پيوسته به احياگرى و ياد عاشورا و شهادت مظلومانه پدر و برادرانش اهتمام مى ورزيد و با گريه هاى هميشگى اش به مدّت 20 سال، آن مظلوميّت را زنده نگه مى داشت، تا دشمنان اهل بيت رسواتر شوند. به هر مناسبتى از حادثه قتل عامِ كربلا و شهادت پدر و اسارت اهل بيت ياد مى كرد و مى گريست.
در حادثه قتل عام مردم مدينه كه يك سال پس از عاشورا، بر ضدّ والى وابسته به يزيد شورش كردند و يزيد سربازان خود را براى سركوبى انقلابيون مدينه فرستاد، هزاران نفر كشته شدند، امام سجاد عليه السلام به قبر مطهّر رسول خدا پناه برد و دعا كرد و خداوند او و همه كسانى را كه در خانه آن حضرت گرد آمده بودند، از شرّ سربازان يزيد حفظ كرد. اين واقعه در تاريخ به «واقعه حرّه» مشهور شد.
در همين سالها توّابين به رهبرى «سليمان بن صُرد» در كوفه، براى قيام و خونخواهى شهداى كربلا زمينه سازى مى كردند. سرانجام در سال 65 هجرى قيام كردند. در سال بعد «مختار» قيام كرد و از جنايتكارانى كه حادثه كربلا را به وجود آورده بودند به سختى انتقام گرفت.
قيام مختار در كوفه در سال 66 و كشته شدن عمر سعد، ابن زياد، شمر، خولى، سنان و ديگر جنايتكاران، دل شيعيان را آرام كرد. وقتى مختار، سر «ابن زياد» و «عمر سعد» را نزد امام سجاد عليه السلام فرستاد، آن حضرت خدا را شكر كرد و مختار را دعا نمود.
امام سجاد عليه السلام پس از واقعه عاشورا به مدّت 34 سال امامت كرد. در آن مدّت با حاكمانى همچون يزيد، عبدالله زبير، مروان حكم، عبدالملك مروان و وليد بن عبدالملك مواجه بود. اين دوران خفقان بار، امكان هر گونه تلاش فرهنگى و سياسى را از آن حضرت گرفته بود. ناچار با استفاده از شيوه «دعا»، به نشر حقايق دين مى پرداخت. كتاب «صحيفه سجّاديه» كه مجموعه 54 دعا از نيايش هاى پر معناى آن حضرت است و به «زبور آل محمد» معروف است بخشى از آن دعاها را در بر دارد. مناجات هاى پانزده گانه (مناجات خمسة عشر)، همچنين حديث بلند و مهمّ «رسالة الحقوق» از يادگارهاى علمى و ميراث معنوى امام زين العابدين است.
آن حضرت، سرانجام در سال 95 هجرى توسّط وليد يا هشام بن عبدالملك مسموم شد و به شهادت رسيد. قبر مطهرش در مدينه و در قبرستان بقيع است.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
كارى كه با تقوا همراه باشد اندك نيست،
چگونه آنچه مقبول خـدا قرار گرفته،
انـدك محسـوب شـود.
نمایش منبع
امام چهارم عليه السلام فرمود:
مبادا به گناهى كه انجام داده اى خوشحال باشى،
زيـرا اظـهار شـادى بخـاطـر گـناه
از انجام آن «گناه» بزرگتر است.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
هيچگاه به دليل انتساب به پيامبرخدا صلي الله عليه و آله
چـيزى نخــوردم
«و از آبروى آن بزرگوار به سود خود استفاده نكردم».
نمایش منبع
كسى به حضرت گفت: حال كه وليد بن عبدالملك در مكّه است، نزد او برو و از او بخواه در مورد توليّت اوقاف و صدقات على بن ابى طالب عليه السلام از تو حمايت كند.
امام چهارم فرمود:
بيچاره! در حرم خدا از غيرخدا چيزى درخواست كنم؟!! براستى من خوش ندارم كه از آفريننده جهان، دنيا را درخواست كُنم، چگونه آن را از مخلوقى همچون خود درخواست نمايم.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
بـراسـتى آمـادگى براى مـرگ،
دورى از حرام و بذل و بخشش در كار خير است.
نمایش منبع
امام صـادق عليه السلام فرموده است:
يكى از غلامان امام چهارم آن بزرگوار را در شبى خنك ديد. كه. لباس خَزّ، روپوش «پالتو» خَزَّ و عمّامه خزّ «گرانبهائى» پوشيده و غرق بوى خوش است. به حضرت گفت:
اين موقع شب با اين لباس به كجا مى رويد؟
امام صادق عليه السلام فرمود:
امام سجاد عليه السلام چنين پاسخ داد:
به مسجد جدّم رسول خدا صلي الله عليه و آلهمى روم تا از خداى عَزَّوَجَلَّ حورالعين را خواستگارى كنم!
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
هـشدار، از همنشـينى گنـاهـكاران
و يارى ستمگران و همسايگى بدكاران بپرهيزيد،
از فتنه آنان برحذر باشيد و از ناحيه آنان دور شويد.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
بندگان خدا! بدانيد، بپاداشتن ميزان
و گشودن ديوان اعمال براى مشركان نيست
آنان دسته جمعى بسوى جهنّم محشور مى شوند.
نصب ميـزان و باز كـردن دفتر اعـمال
ويژه اهل اسـلام است.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
اگر همه آنها كه بين مشرق و مغرب هستند، بميرند،
تا وقتى قرآن با من باشد، احساس تنهائى نمى كنم.
نمایش منبع
به امام سجـاد عليه السلام گفتند: شما كه نيكوكارترين مردمى، چرا همراه با مادرت از يك كاسه غذا نمى خورى و حال آنكه مادرت بدين كار مايل است. فرمود:
مى ترسم دستم بسوى لقمه اى پيشى گيردكه قبلاً اوبدان چشم دوخته است و بدين گونه حق او را رعايت نكنم.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
فرزنـدم! بپرهـيز از سـتم
بر كسى كه ياورى جز خدا ندارد.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
از دست دادن دوســتان
نـوعى «غريبى» اسـت.
نمایش منبع
وقتى نيازمندى به نزد او مى آمد چنين مى فرمود:
آفريـن و خوشـآمد! بـه كسى كـه
توشه ى مرا بسوى آخرت حمل مى كند.
نمایش منبع
ابوحمزه ثمالى نقل كرده كه امام زين العابدين كيسه نان بدوش مى گرفت و شبانه صدقه مى داد و مى فرمود:
براستى صدقه پنهانى خشم خدا را فرومى نشاند.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
خوشنودى به قضاى ناخوشايند الهى
عالى ترين پايه هاى ايمان و يقين است.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
سوگند به كسى كه محمّد صلي الله عليه و آله را به عنوان مژده بخش و بيم رسان برانگيخت، نيكان ما اهل بيت و پيروان ما همانند موسى و شيعيان اويند و دشمنان ما و پيروان ايشان همانند فرعون و پيروان آنان محسوب مى شوند.
نمایش منبع
امام چهارم عليه السلام فرمود:
هر كس به تقسيم الهى قانع باشد
از بى نيـازترين مـردم اسـت.
نمایش منبع
به امـام سـجاد عليه السلام گفتند مهمـترين مـردم كيست؟
فرمود:
آنكه دنيا را مايه ارزش خود نداند.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
در شگفتم از كسى كه از غذا مى پرهيزد
تـا گـرفـتـار زيـان آن نشـود ؛
ولى از گـناه پـرهـيز نمى كـند
تا گرفتار ننگ و عار آن نگردد.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
نگاه مؤمن از روى دوستى و مهربانى
به سيماى برادر مؤمِنش عبادت است.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
عمـل بـدون نيّت ارزش نـدارد.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
رگى نمى جهد، و سر مؤمنى درد نگيرد مگر به دليل گناهش و آنچـه خـداوند عـفو مى كند بيش از آن است.
وقتى امام سجاد عليه السلام مى ديد كه بيمارى بهبود يافته است. مى فـرمــود:
گوارا باد بر تو پاكى از گناهان،
هم اكنون كار را از سرگير.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
هركس مؤمنى را جامه پوشاند، خداوند از جامه هاى سبز «بهشتى» بر او بپوشاند. و در ضمان خدا هست تا وقتى كه ريشه او باقى است.
و در حديث ديگر فرمود: تا وقتى نخى از آن جامه باقى باشد در ضمان خدا باشد.
و در حديث ديگر فرمود: تا وقتى نخى از آن جامه باقى باشد در ضمان خدا باشد.
نمایش منبع
امام چهارم فرمود:
هر كس كه به واجبات الهى رفتار كند
از بهـتريـن مـردم اسـت.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
«شكيبائى» نسبت به «ايمان»
چـون سـر نسبت به پـيكر اسـت.
و كسى كه «صبر» ندارد «ايمان» ندارد.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
من دوست دارم، كار «نيك» را ادامه دهم
اگر چـه كم بـاشــد.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
هر كس مؤمنى را از گرسنگى سير كند،
خدايش از ميوه هاى بهشت به او بخوراند،
و هر كه مؤمن تشنه اى را آب دهد،
خداوند از نوشابه ى سر به مهربهشتى به اوبنوشاند
و هركه مؤمنى را بپوشاند در صورتيكه برهنه باشد
مى پوشاند او را از الباس استبرق و حرير.
نمایش منبع
ابو حمزه ثمالى مى گويد، امام سجاد عليه السلامفرمود:
به خدا سوگند، دوست داشتم قدرى از گوشت بازويم را فديه مى دادم تا دو خصلت «تندخوئى» و «نا راز دارى» از ميان شيعه برداشته شود.
نمایش منبع
ابو حمزه ثمالى مى گويد، امام سجاد عليه السلامفرمود:
از جمله اخلاق مؤمن آن است كه
به قدر تنگدستى و توسعه خرج مى كند
و «بر اهل و عيال» توسعه مى دهد
با مردم به انصاف رفتار مى كند
و در سلام كردن پيشى مى گيرد.
نمایش منبع
از امام زين العابدين درباره تعصّب ورزى پرسيدند، فرمود:
تعصّبى كه دارنده آن گناهكار مى شود آن است كه شخص، بَدانِ قوم خود را بهتر از نيكان قومِ ديگر ببيند.
دوست داشتن خويشان تعّصب نيست ولى كمك كردنِ قوم خود درستم كردن، تعّصب ورزى است.
نمایش منبع
ابوحمزه ثمالى گويد، امام چهارم عليه السلام فرمود:
شـگـفتا از متـكبّر بـر خـويش بالنـده ،
آنكه ديروز نطفه «بدبو و بى ارزش» بوده
و فـردا مردارى « گنـديده » خواهـد بود.
نمایش منبع
زُهْرى گفته است از امام زين العابدين عليه السلامشنيدم كه مى فرمود:
آيـات قـرآن ، گـنجيـنه هائى اسـت
و هرگاه (درب) گنجيـنه اى گـشوده شد
شايسته است ببينى چه چيزى در آن است.
نمایش منبع
امام باقر عليه السلام فرمـود كه حضـرت سـجاد عليه السلام بـه فرزنـدانش چنـين مى گفـت:
از دروغ بپرهيزيد، چه دروغ كوچك و چه دروغ بزرگ خواه در امورى جدّى و خواه به شوخى، زيرا وقتى انسان در كارهاى كوچك دروغ بگويد. بر گفتن دروغ هاى بزرگ، گستاخ مى شود.
نمایش منبع
ابوحمزه ثمالى از امام سجاد عليه السلام نقل كرده كه فرمود:
همانا منافق نهى مى كند و خود باز نمى ايستد، امر مى كند و خود انجام نمى دهد و چون به نماز بايستد «اعتراض» مى كند.
گفتم اى فرزند رسول خدا «اعتراض» چيست؟ فرمود:
روگرانيدن به راست و چپ و چون ركوع كند مثل گوسفند به زمين مى خوابد «بعد از ركوع قيام نمى كند» روز را به شب مى برد و اندوهى جز شام خوردن ندارد؛ با اينكه روزه نداشته است و در هر بامداد فكرى جز خوابيدن ندارد و حال آنكه كم خوابى نكشيده است. اگر باتو سخن گويد، به تو دروغ مى گويد. و اگر او را امين شمارى، به تو خيانت مى كند. و اگر از او پنهان شوى، تو را غيبت مى كند و اگر به تو وعده دهد، وفا نمى كند.
نمایش منبع
ابوحـمزه ثمالى از امام باقر و امام سـجاد عليهم السلامنقـل كرده كـه فرمـودند:
براستى پاداش نيكوكارى «به خويشان و عموم مردم» سريع تر از هر كار خيرى داده مى شود و كيفر ستمكارى «بر مردم يا حاكم اسلامى» زودتر از هر كارى به انسان مى رسد. و براى مرد همين عيب بس كه عيبى كه در ديگران مى بيند در خويش نبيند يا بى جهت همنشين خود را آزار دهد. يا از كارى كه خود توان تركش ندارد، ديگران را نهى كند.
نمایش منبع
امام رضا عليه السلام فرمود: امام سجاد عليه السلام فرموده است:
براستى دعا و بلا تا روز قيامت با هم رفاقت و همراهى كنند و همانا دعا بلائى را كه قطعى و مستحكم شده، باز مى گرداند.
نمایش منبع
حعيد همدانى گفته از امام زين العابدين عليه السلامپرسيدم:
به چه روشى شما بين مردم قضاوت و حكومت خواهيد كرد؟ فرمود:
بر روش داورى و حكم خاندان داود عليه السلام و اگر از چيزى ناتوان شديم، روح القدس بما الهام مى كند.
نمایش منبع
ابو حمزه ثمالى از امام چهارم عليه السلام نقل كرده كه فرمود:
سه گروه اند كه خداوند در روز قيامت با آنان سخن نگويد و به آنان نظر نكند و ايشان را پاك نسازد و براى آنان عذابى دردناك است:
1 ـ كسى كه امامِ از سوى خدا را انكار كند.
2 ـ كسى كه امامى از سوى غيرِخدا را بپذيرد. و ادّعا كند.
3 ـ كسى كه خيال كند، فلانى و فلانى از اسلام بهره اى دارند.
1 ـ كسى كه امامِ از سوى خدا را انكار كند.
2 ـ كسى كه امامى از سوى غيرِخدا را بپذيرد. و ادّعا كند.
3 ـ كسى كه خيال كند، فلانى و فلانى از اسلام بهره اى دارند.
نمایش منبع
امام زين العابدين عليه السلام فرمود:
هر مؤمنى كه در حـكومت باطل به رفـاه برسد،
قبل از مرگ گرفتارى جانى يا مالى پيدا مى كند
تـا سـهم او در دولت حـق كاهش نيـابد
و كامـل از آن بهـره مـند گـردد.
نمایش منبع
امام سجاد عليه السلام فرمود:
هـمانا قـبر بـاغى از باغـهاى بهشـت
يا گودالى از گودالهاى آتش جهنم است.
نمایش منبع
.jpg "گشایش حساب")
.jpg "تا رسیدن به قله")
- رسول خدا صلی الله علیه و آله 11014 حدیث
- فاطمه زهرا سلام الله علیها 90 حدیث
- امیرالمؤمنین علی علیه السلام 17430 حدیث
- امام حسن علیه السلام 332 حدیث
- امام حسین علیه السلام 321 حدیث
- امام سجاد علیه السلام 880 حدیث
- امام باقر علیه السلام 1811 حدیث
- امام صادق علیه السلام 6388 حدیث
- امام کاظم علیه السلام 664 حدیث
- امام رضا علیه السلام 773 حدیث
- امام جواد علیه السلام 166 حدیث
- امام هادی علیه السلام 188 حدیث
- امام حسن عسکری علیه السلام 233 حدیث
- امام مهدی علیه السلام 82 حدیث
- حضرت عیسی علیه السلام 245 حدیث
- حضرت موسی علیه السلام 32 حدیث
- لقمان حکیم علیه السلام 94 حدیث
- خضر نبی علیه السلام 14 حدیث
- قدسی (احادیث قدسی) 43 حدیث
- حضرت آدم علیه السلام 4 حدیث
- حضرت یوسف علیه السلام 3 حدیث
- حضرت ابراهیم علیه السلام 3 حدیث
- حضرت سلیمان علیه السلام 9 حدیث
- حضرت داوود علیه السلام 21 حدیث
- حضرت عزیر علیه السلام 1 حدیث
- حضرت ادریس علیه السلام 3 حدیث
- حضرت یحیی علیه السلام 8 حدیث
تــعــداد كــتــابــهــا : 111
تــعــداد احــاديــث : 45456
تــعــداد تــصــاویــر : 3838
تــعــداد حــدیــث روز : 685