ويژگيهاى خردمند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ويژگى خردمند اين است كه در برابر رفتار جاهلانه نادان نسبت به خود بردبارى نشان مى دهد، از كسى كه به او ستم كرده است در مى گذرد، در برابر فرو دست خود فروتن است، از فرادست خود در طلب نيكى پيشى مى گيرد، چون بخواهد سخن بگويد مى انديشد، اگر آنچه مى خواهد بگويد خوب بود مى گويد و بهره مند مى شود و اگر بد بود خاموشى مى گزيند و سالم مى ماند، هر گاه با فتنه اى رو به رو شود به خدا پناه مى برد و دست و زبان خود را نگه مى دارد، هر گاه فضيلتى بيند آن را غنيمت مى شمارد، شرم و حيا از او جدا نمى شود و آزمندى از او سر نمى زند؛ اينها ده خصلتند كه خردمند به آنها شناخته مى شود.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه تجربه ها او را پند آموزند.

امام على عليه السلام : خردمند كمال و نادان مال مى جويد.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه كار خود را استوار مى دارد.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه كردارهاى او گفتارش را تصديق كند.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه هر جا شناخت همان جا بايستد [در برابر حق معترف و تسليم باشد].

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه زبان خود را در بند كشد.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه به آنچه نادان راغب است ، بى رغبت باشد.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه احسانهاى خود را نيكو به جا آورد و كوشش خود را در جاى خود به كار گيرد.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه انديشه خود را متّهم كند و به هر چيزى كه نفْسش در نظر او مى آرايد، اعتماد نكند.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه تسليم قضا[ى الهى] باشد و با هشيارى و احتياط عمل كند.

امام على عليه السلام : خردمند كسى است كه زبان خود را از غيبت نگه دارد.

امام على عليه السلام : خردمند جز به هنگام نياز يا بيان دليل و حجّت، زبان به سخن نمى گشايد.

امام على عليه السلام : خردمند هر گاه خاموش باشد مى انديشد و هر گاه سخن گويد از خدا ياد كند و هر گاه بنگرد عبرت آموزد.

امام على عليه السلام : خردمند هر گاه بداند عمل مى كند و هر گاه عمل كند از روى اخلاص انجام دهد و هر گاه اخلاص ورزد كناره گيرد.

امام على عليه السلام : خردمند به كارش تكيه مى كند و نادان به آرزويش.

امام على عليه السلام : خردمند در عمل خود مى كوشد و از آرزوى خويش مى كاهد.

امام على عليه السلام : قدرت، خردمند را به افراط كارى نمى كشاند و ناتوانى او را از پاى نمى نشاند.

امام على عليه السلام : خردمند در قبال وظايفى كه دارد از نفْس خود باز خواست مى كند و براى وظايفى كه ديگران در قِبال او دارند براى نفْس خود [از مردم] باز خواست نمى كند [بلكه گذشت مى كند].

امام على عليه السلام : خردمند با همتاى خود انس مى گيرد؛ نادان به همانند خود مى گرايد.

امام على عليه السلام : خردمند به كسى كه مى ترسد سخنش را دروغ شمارد سخنى نمى گويد و از كسى كه مى ترسد دريغ ورزد چيزى نمى طلبد و كارى كه مى ترسد به عذرخواهى بينجامد انجام نمى دهد و به كسى كه نمى شود به او اميد بست اميد نمى بندد.

امام على عليه السلام : خردمند، با ادب (تربيت) پند مى گيرد و حيوانات جز با زدن عبرت نمى گيرند.

امام على عليه السلام : دارايى خردمند در دانش و كار اوست؛ دارايى نادان در مال و آرزوى اوست.

امام على عليه السلام : نيمى از [كار] خردمند، تحمّل كردن است و نيم ديگرش چشم پوشى.

امام على عليه السلام : سخن خردمند، خوراك [جان ]است و پاسخ به نادان، سكوت.

امام على عليه السلام : سينه خردمند، صندوق راز اوست.

امام على عليه السلام : [كار] زشت خردمند، بهتر از [كار] زيباى نادان است.

امام على عليه السلام : خشم نادان در گفتار اوست و خشم خردمند در رفتارش.

امام صادق عليه السلام : خردمند هيچ كس را خوار نمى شمارد.

امام صادق عليه السلام : خردمند كسى است كه در پذيرش حق رام باشد.

امام صادق عليه السلام : خردمند، از يك سوراخ دوبار گزيده نمى شود.

مصباح الشريعه ـ در آنچه كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ : خردمند سخنى را كه خردها نمى پذيرند نمى گويد و خود را در معرض تهمت قرار نمى دهد.

امام كاظم عليه السلام : خردمند به كسى كه مى ترسد تكذيبش كند، سخنى نمى گويد و از كسى كه مى ترسد مضايقه كند، چيزى نمى خواهد و و عده اى را كه از عهده انجامش برنمى آيد، نمى دهد و به آنچه كه در اميدواريش سرزنش شود، اميد نمى بندد و به كارى كه مى ترسد در آن درماند اقدام نمى ورزد.

امام كاظم عليه السلام : خردمندِ صاحب دل كسى است كه آنچه را در توان او نيست فرو گذارد و بيشترين درستى، در مخالفت با هواى نفْس است.

امام كاظم عليه السلام : خردمند به كم و كاست دنيا در صورتى كه با حكمت توأم باشد خرسند است، ولى اگر دنيا را داشته باشد و از حكمت كم بهره باشد خرسند نيست؛ از اين رو تجارتشان سودمند گشت.

امام كاظم عليه السلام : خردمند كسى است، كه حلال مانع شكرگزارى او نمى شود و حرام بر شكيبايى او چيره نمى آيد.

امام كاظم عليه السلام : براى هر چيزى راهنمايى است و راهنماى خرد، انديشيدن است و راهنماى انديشيدن خاموشى؛ و براى هر چيزى مَركَب راهوارى است و مركبِ راهوارِ خرد، فروتنى است.