5 ـ شناخت دنيا و تدبير هنگامروبرو شدن با آن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اى مردم ! دنيا سراى غم است نه سراى شادى ، سراى دشوارى است نه سراى آسودگى. پس ، هر كه آن را شناخت با اميدى شاد نشد و با سختى و عسرتى اندوهگين نگشت .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : دنيا دست به دست شدنى است . آنچه از دنيا نصيب تو باشد اگر ناتوان هم باشى، به تو مى رسد و آنچه به زيان تو باشد، به زور نمى توانى آن را از خود دور كنى . هر كسى از آنچه از دستش رفته اميد بركَنَد، تنش آسوده باشد، و هركه به آنچه خداوند روزيش كرده خرسند گردد، شادمان باشد .

امام على عليه السلام : چيزها بر دو گونه اند: يا چيزى بوده كه در گذشته روزى من نشده، و در آينده نيز اميدى به رسيدن آن ندارم و يا چيزى است كه تا زمانش نرسد، من به آن نخواهم رسيد، هرچند براى رسيدن به آن از نيروى اهل آسمانها و زمين مدد جويم . چه شگفت آور است كار اين انسان ؛ از رسيدن به چيزى كه حتماً به او مى رسيد شاد مى شود، و براى از دست دادن چيزى كه هرگز به او نمى رسيد، اندوهناك . اگر مى انديشيد، ديده بصيرتش باز مى شد و مى فهميد كه براى او، از پيش برنامه ريزى شده است و به آنچه آسان مى رسد، بسنده مى كرد و در پى آنچه شدنى نيست، نمى رفت و دلش از آنچه به دشوارى به دست مى آيد، آسوده مى شد. پس ، به خاطر كدام يك از اين دو چيز، عمر خويش را تباه كنم؟!

امام على عليه السلام : زمانه، دو روز است : روزى با توست و ديگر روز بر تو . اگر با تو بود، سرمست مشو و اگر بر تو بود، دلگير نشو .

امام على عليه السلام : براى آنچه از دست رفته است اندوه به دلت راه مده، كه تو را از آنچه مى آيد باز مى دارد .

مطالب السؤول ـ به نقل از ابن عباس ـ : بعد از سخن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، از هيچ سخنى به اندازه نامه اى كه على بن ابى طالب عليه السلام براى من نوشت بهره مند نشدم . او به من نوشت : اما بعد ، آدمى براى نرسيدن به آنچه به او نمى رسيد اندوهگين مى شود و از رسيدن به آنچه نمى شد به او نرسد شاد مى شود . پس ، آنجا شادى كن كه به چيزى از آخرت خود رسيده اى و آن جا اندوهگين شو كه چيزى از آخرت خود را از دست داده اى. اگر به چيزى از دنياى خود رسيدى شادى مكن و اگر چيزى از آن را از دست دادى اندوهگين مشو . همّ و غم خود را براى پس از مرگ به كار گير ؛ و السلام .

امام حسن عليه السلام : آنچه را از دنيا طلبيده اى و بدان نرسيده اى، به منزله آن پندار كه هرگز به انديشه ات خطور نكرده است.