شناخت خدا

رسول خدا صلي الله عليه و آله ـ در دعاى جوشن كبير ـ : اى آن كه نهايت خواسته خواستاران است ! اى آن كه منتهاى همّت عارفان است! و اى آن كه منتهاى جستن جويندگان است !

امام على عليه السلام ـ در وصف ملائكه ـ : آن گاه خداوند سبحان ، براى جاى دادن در آسمان هايش و آباد كردن بخش برين ملكوتش ، آفريدگانى نوپديد از ملائكه اش بيافريد . . . اشتغال به عبادتش ، آنان را از هر چيز ديگر بازداشته است و حقايق ايمان ، آنان را به معرفت پروردگارشان پيوند داده است و يقين به او ، آنان را از ديگران بريده و شيفته او ساخته است و خواسته هايشان از آنچه نزد اوست ، به آنچه نزد ديگرى است ،
درنمى گذرد . آنان ، شيرينى معرفتش را چشيده و از جام لبريز محبّتش نوشيده اند .

امام على عليه السلام : شوق ، دوست صميمى عارفان است .

امام على عليه السلام : شوق ، خوى صاحبان يقين است .

امام على عليه السلام ـ در دعايش ـ : اى غايت آرزوى عارفان ! اى فريادرس كمك خواهان و اى محبوب دل هاى صادقان !

امام على عليه السلام : بيدارى چشمها به ياد خدا ، دوست صميمى عارفان و شيرينى مقرّبان است .

بحار الأنوار ـ به نقل از نوف بِكالى ـ : امير مؤمنان ـ صلوات اللّه عليه ـ را ديدم كه از ما جدا شده است و مى شتابد . گفتم : سرورم! قصد كجا دارى ؟
فرمود : «اى نوف ! رهايم كن كه آرزوهايم مرا به سوى محبوب ، پيش مى برد» .
گفتم : آرزوهايت چيست ؟
فرمود : «آن كه مورد آرزوست ، آن را مى داند و من ، بى نياز از تبيين آن براى جز او هستم . براى بنده ، همين ادبْ بس كه در نعمت ها و به هنگام نيازش كسى را شريك پروردگارش قرار ندهد» .
گفتم : اى امير مؤمنان ! من بر جان خويش از آزمندى و طمع ورزى به يكى از مطامع دنيا ترسانم .
به من فرمود : «چرا به عصمتِ ترسندگان و پناه عارفان ، روى نمى آورى ؟».
گفتم : مرا بدان راهنمايى كن .
فرمود : «خداوند ، والاى بزرگ است كه با تفضّل نيكويش تو را به آرزويت مى پيوندد و تو نيز يكدله به او روى مى آورى . از گرفتارى اى كه
در دلت فرود مى آيد، رويگردان. پس اگر در برآوردن آرزويت به تأخيرت انداخت ، من ضامن برآوردن آن از سرچشمه اش هستم . به سوى خداوند سبحان ، [از هرچه غير اوست ، ]منقطع شو و به او بپيوند كه مى فرمايد :
به عزّت و جلالم سوگند ، اميد هركس را كه به غير من اميد بندد ، نااميد خواهم كرد و در ميان مردم ، بر او لباس خوارى خواهم پوشاند و او را از ساحتِ قرب خود ، دور خواهم ساخت و او را از پيوستن به خويش ، ناكام خواهم نمود و چون انديشناكِ كسى جز من باشد ، او را بى بهره خواهم كرد . واى بر او ! آيا در تنگناهايش از كسى جز من اميد فريادرسى دارد ، حال آن كه برطرف ساختن تنگناها به دست من است ؟ درهاى بندگانم را مى كوبد ، حال آن كه بسته است و درِ مرا ـ كه باز است ـ رها مى كند ؟ چه كسى براى گناهان بسيارش به من اميد بست و من ، اميدش را نااميد كردم ؟
آرزوهاى بندگانم را به خود پيوستم ؛ اميدشان را نزد خود ، ذخيره كردم ؛ آسمان هايم را از كسى كه از تسبيح گويى من ملول نمى شود ، پُر كردم و به فرشتگانم فرمان دادم تا درهاى ميان من و بندگانم را نبندند.
آيا آن كه به بلايى گرفتار شده است، نمى داند كه كسى جز به فرمان من، توان برطرف ساختن آن را ندارد؟ پس چرا بنده ام به ديگرى اميد مى بندد ، حال آن كه چيزى را كه از من نخواسته به او داده ام ؟ پس چرا از من نمى طلبد و از ديگرى مى طلبد؟ آيا گمان مى كنى من كه به خلقم بى آن كه درخواستى كنند ، مى بخشم ، چون از من درخواست كنند، به درخواست كننده ام پاسخ مثبت نمى دهم ؟ آيا من بخيلم كه بنده ام مرا بخيل مى شمارد ؟ مگر دنيا و آخرت ، از آنِ من نيست ؟ مگر بخشش و كرم ، خوى من نيست ؟ مگر فضل و رحمت ، به دست من نيست ؟ مگر آرزوها سرانجام به من منتهى نمى شوند ؟ پس چه كسى آنها را از من باز مى دارد ؟ و اميدواران ، از غير من چه انتظارى مى توانند داشته باشند ؟!
به عزّت و جلالم سوگند ، اگر آرزوهاى همه آسمانيان و زمينيان را گرد آورم و آن گاه ، اميد هريك از آنان را برآورم ، از ملك من كمتر از بخشى از
ذرّه اى كاسته نخواهد شد . چگونه دريافت كننده اى كه من به او بخشيده ام ، كم خواهد آورد ؟ اى بيچاره آن كه از رحمت من نوميد مى شود! اى بيچاره آن كه مرا نافرمانى مى كند و بى آن كه نگران باشد ، به سوى معصيت من مى جهد و بر من جرئت مى ورزد!».
سپس حضرت عليه السلامبه من فرمود : «اى نوف ! چنين دعا كن :
بارالها ! اگر تو را ستودم ، با موهبت هايت بود . اگر تو را تمجيد كردم ، با اراده ات بود . اگر تو را تقديس كردم ، با قوّتت بود . اگر ذكر لا اله الا اللّه بر زبان راندم ، با قدرتت بود . اگر نگاه كردم ، پس به سوى رحمتت بود و اگر [چيزى را ]سخت در دست خود نگه داشتم ، نعمتت بود . بارالها ! هركه شيفتگى به يادت مشغولش ندارد و سفر ، او را به تو نزديك نسازد، زندگى اش براى او مرگى خواهد بود و مرگش، حسرتى .
بارالها ! ديدگان نگرندگان با نهان دل به تو، به نهايت خود رسيد و گوش هاى شنوندگانِ تو رازهاى سينه ها را نيوشيدند . پس ديدگانشان از آنچه خواست ، محروم نگشت و تو پرده هاى غفلت را از ميان خود و ايشان بركَندى . پس در پرتو نورت ساكن گشتند و با رحمتت دم زدند و دل هايشان كشتگاه شكوهت و ديدگانشان نگرنده قدرتت گشت و جان هايشان به قُدست نزديك شد . پس با وقارِ همنشينى و فروتنىِ گفتگو ، همنشين نامت شدند و تو به سوى آنان روى آوردى ، روى آوردن دوست ، و به ايشان گوش فرادادى ، گوش فرادادن رفيق ، و آنان را دوست داشتى ، دوست داشتن دوستان ، و با آنان رازگويى كردى ، رازگويى دوستانِ يكدل . پس مرا به جايگاهى كه آنان رسيدند ، برسان و از ياد خودم به ياد خودت منتقلم كن و ميان من و ملكوت عزّت خويش ، درى مگذار ، مگر آن كه آن را بگشايى ، و پرده اى از پرده هاى غفلت مَنِهْ ، مگر آن كه آن را بركَنى ، تا آن كه روحم را در روشنى عرش خويش جاى دهى و برايش مقامى برابر نورت قرار دهى كه تو بر هر كارى توانايى .
بارالها ! چه تهى است راهى كه در آن ، اميدم به تو رفيق راهم نباشد! چه طولانى است سفرى كه آرزوى راهنمايى از تو در آن نداشته باشم! هركه به ريسمان غير تو چنگ زد ، ناكام ماند . هركه به پشتيبانى جز تو پناه برد ،
پشتيبانش سست گشت . پس اى آن كه به اميدوارانش اميد مى آموزد و اندوه و ترس را از آنان مى زدايد ، مرا از عمل صالح، محروم مساز و مرا چونان كسى كه هيچ چاره اى ندارد، حفظ كن. چگونه اميدوارانت به خوارى فقر دچار مى شوند ، حال آن كه ضررهاى گناهكاران ، به تو زيانى نمى زند ؟
بارالها ! هر شيرينى اى پايان پذير است ، حال آن كه شيرينى ايمان ، به خاطر پيوند با تو ، فزاينده است . بارالها ! قلبم اميد به تو را در خود گسترد . پس شيرينى گسترش [حكومت ]خويش را بر او با برآوردن اميدش ، به او بچشان كه تو بر هركارى توانايى .
بارالها! از تو درخواست مى كنم ـ درخواست كسى كه تو را به شايستگى مى شناسد ـ ، هر چيزى را كه كسبش سزاوار مؤمن است، و به تو پناه مى آورم، از هر شَر و فتنه اى كه دوستانت را در ميان خَلقت ، از آن ، پناه داده اى ؛ و البته تو بر هر كارى توانايى.
بارالها ! از تو درخواست مى كنم ؛ درخواست مسكينى كه در اميدش سرگردان شده است و پناه و دستاويزى براى رسيدن به تو نمى يابد و جز به وسيله تو و اركان و مقامات تعطيل ناپذيرت ، به تو راه نمى برد . از تو به نامى كه با آن بر اولياى خاص خود تجلّى كردى و بر اثر آن ، تو را يگانه دانستند و تو را شناختند و به حقيقتت تو را پرستيدند ، درخواست مى كنم كه خودت را به من بشناسانى ، تا بر اساس حقيقتِ ايمان به تو ، به پروردگارى ات اقرار كنم .
بارالها ! مرا از كسانى قرار مده كه تنها نام را بى[توجّه به] معنا مى پرستند ، و مرا با گوشه چشمى از گوشه چشم هايت بنگر تا با آن ، قلبم را به [نور] معرفت خاص تو و معرفت اوليايت روشن گردانى ؛ و البتّه تو بر هركارى توانايى» .

امام حسن عليه السلام : هركه خدا را بشناسد ، او را دوست خواهد داشت .

امام سجّاد عليه السلام : اى آن كه عارفان را با رازگويى بلند خويش ، مأنوس ساخت و بر خائفان ، لباس دوستى خود پوشاند !

امام صادق عليه السلام : اگر مردم از فضيلت شناختِ خداى عز و جل باخبر مى شدند ، به نعمت ها و خوشى هاى زندگى دنيوى كه خداوند ، دشمنان را از آن
برخوردار ساخته است ، چشم نمى دوختند و دنيايشان از آنچه با گام هايشان بر آن پاى مى نهند نيز كمتر مى شد و با نعمت معرفت خدا عز و جلمتنعّم مى شدند و از آن ، لذّت مى بردند ؛ لذّت بردنِ كسى كه همواره در باغ هاى بهشت ، در كنار اولياى خداست!
در حقيقت ، شناخت خدا ، مونسى در برابر هر بى كسى ، همدمى در برابر هر تنهايى ، نورى در برابر هر تاريكى ، نيرويى در برابر هر ناتوانى ، و درمانى براى هر بيمارى است!

مصباح الشريعة ـ در سخنى كه به امام صادق عليه السلاممنسوب است ـ : پيكر عارف ، با خَلق ، و قلبش با خداست . اگر چشم به هم زدنى قلبش از خداوند متعال غافل شود ، از اشتياق به او خواهد مُرد . عارف ، امينِ سپرده هاى خداوند متعال ، گنجينه رازهايش ، معدن نورش ، راهنماى رحمت او بر خلقش ، حامل علومش ، و ترازوى فضل و عدلش است . از خلق و خواسته و دنيا بى نياز است و مونسى جز خدا ندارد و نطق ، اشاره و دم زدنش جز با خدا ، از خدا ، براى خدا و همراه خدا نيست . پس او در باغ هاى قُدسِ خدا گام مى زند و از لطائف فضلش بهره مند مى شود . معرفت ، ريشه اى است كه شاخه اش ايمان است .