مقدمه

«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّه َ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمْ اللّه ُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّه ُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»

بگو: اگر خدا را دوست داريد، از من پيروى كنيد تا خدا نيز شما را دوست بدارد، و گناهانتان راببخشايد و خدا آمرزنده مهربان است.


اسلام برنامه تكامل و تعالى انسان است. زير بنا و اساس اين برنامه و اين مكتب محبت است. مسئله محبّت به اندازه اى در تحقّق برنامه هايى كه اسلام براى پيشرفت جامعه انسانى پيش بينى كرده، مفيد است كه پيشوايان دين آن را اساس و پايع بلكه خود دين دانسته اند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «هَل الدّين إلاّ الحُبّ»

آيا دين به جز محبّت و مهرورزى است؟!

و امام باقر عليه السلام فرمود: «الدّينُ هوَ الحُبُّ وَ الحُبُّ هُو الدّين».

دين همان محبّت و محبّت همان دين است.

خدايى را كه دين معرّفى مى كند بالاترين مرتبه محبّت و مهرورزى را نسبت به موجودات به ويژه انسانها دارد.
از اين رو اوّلين صفتى كه مسلمانها در جمله اى كه هميشه و هر روز بارها و بارها موظّف اند آن را تكرار كنند بلكه در ابتداى هر كلام و هر كارى به زبان آورند، صفت مهربانى و مهرورزى او نسبت به موجودات عالم و انسان است. در كلمه «بسم اللّه الرحمن الرحيم» كه برنامه افتتاحيه تمام مسلمانان است بعد از نام خدا يعنى اللّه دو صفت رحمان و رحيم بايد گفته شود و هميشه محبّت او مورد توجه باشد، زيرا او مهربانترين مهربانان است و همين لطف و مهربانى به انسانها بلكه به موجودات، عامل خلقت آنان و گستردن نظام هستى شده است. در قرآن آمده است: «وَ رَحْمَتى وَسِعَتْ كُلَّ شَى ء»


و بعد از مرحله خلقت مى بينيم خداوند منّان همانطور كه خود نسبت به موجودات و مخلوقات خود و در رأس آنها انسانها محبت دارد، از انسانها خواسته است كه نسبت به همديگر هم با محبت باشند و روزبه روز بر محبّت خود نسبت به ديگران بيفزايند.
شايد بتوان گفت يكى از حكمتهاى قرار دادن نسل انسانها از يك پدر و مادر همين باشد كه انسانها نسبت به يكديگر احساس علاقه و محبّت كنند و همديگر را برادر و خواهر خود بدانند.
مكتب همه انبياى الهى از آدم تا خاتم بر محور و پايه محبت، بنا شده است و پايگاه اصلى حكومت اسلامى، عشق و علاقه مردم نسبت به پيشوايان دينى و رهبران امّت اسلامى است و پيشوايان بزرگ و معصوم اسلام نيز براى اينكه مردم با شيرينى محبت، زندگى و جامعه خود را شيرين و پر از محبت و عشق و علاقه كنند و از بركات اين صفت الهى و نعمت بزرگ خدادادى بهره مند شوند، مردم را به محبّت و مهرورزى فراخوانده و راه و روش آن را عملا" به مردم نشان دادند، كه نمونه هايى از آنها را در اين مجموعه خواهيد خواند.
در عمل نيز آن بزرگواران بعد از خداوند متعال مهربانترين انسانها نسبت به موجودات ديگر به ويژه انسانها بودند. تا جايى كه به خاطر محبت به مردم و عشق به آنان از همه چيز حتى جان خود گذشتند تا افراد جامعه را به سعادت ابدى برسانند.
در مورد پيامبر در قرآن مى خوانيم: «وَ ما اَرْسَلْناكَ اِلاّ رَحمةً لِلْعالَمين»


ما تو را جز اينكه مايه رحمت جهانيان باشى، نفرستاديم. و در جاى ديگر مى خوانيم: «عَزيز عليهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَليكم بِالمؤمنينَ رَئوفٌ رَحيم»



ناراحتى هاى شما بر او گران است و نسبت به هدايت شما سخت علاقه مند است و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است.
اين عطوفت و مهربانى پيامبر صلي الله عليه و آله باعث شد كه خود را در زحمت طاقت فرسا بيندازد و رنجهاى فراوان متحمّل شود.
آرى پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و اهل بيت او به قدرى نسبت به مردم مهربان و دلسوز و علاقه مند بودند كه حتى در لحظات آخر عمر - كه هر كسى به فكر و انديشه نجات خود است - آنهابه ياد امّت و گرفتارى هاى آنان بودند. در حديثى از امير مؤمنان عليه السلامچنين آمده است:
اخرين چيزى كه از پيامبر شنيده شد اين بود كه وقتى ملك الموت در آخرين لحظات خدمت پيامبر براى قبض روح آمد، گفت: تو مخيّر هستى به لقاء پروردگار بروى يا در دنيا بمانى. فرمود: به سوى خدا نه به دنيا. بعد فرمود: «أوصيكُم بالضعيفين خَيراً: اليتيمِ وَ المَملوكِ». شمارا سفارش مى كنم به نيكى نسبت به يتيم و كسى كه بنده ديگرى است و از خود مال و منالى و اختيارى ندارد.
از احاديث اين مجموعه و احاديث ديگرى كه در اين موضوع آمده است به خوبى استفاده مى شود كه نخستين موجودى كه بايد انسان محبت او را در دل داشته باشد و به آن عشق بورزد خالق هستى است كه محبوب واقعى و اصلى اوست و انسانها هر چه دارند از اوست و او مهربانترين مهربانان است و در مرحله بعد پيامبر و جانشينان او كه واسطه فيض الهى به بندگان هستند و در مرحله بعد انسانهاى مرتبط با اهل بيت عليهم السلام و صاحبان ايمان و تقوا.
اميد است با شناخت محبوب حقيقى و محبوبان درگاه الهى بتوانيم با مهرورزى نسبت به آنان، خود نيز محبوب پروردگار جهانيان گرديم و به هدف عالى انسانى برسيم.
انشاء اللّه .

محمود شريفى
بيست و دوّم ارديبهشت ماه 1385

حضرت على عليه السلامفرمود: اوّل و سرآغاز عقل، دوستى كردن است. (زيرا مصالح دنيوى و اخروى انسان در گرو دوستى كردن با ديگران است).

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: دوستى و مهرورزى (با مردم) نيمى از دين است.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: بهترين كارها پس از ايمان به خدا، دوستى با مردم است.

امام صادق عليه السلام فرمود: دوستى و محبّت اولياى خدا و ولايت آنان واجب است و بيزارى از دشمنان آنان نيز لازم است.

امام باقر عليه السلام فرمود: بدان كه انس گرفتن (بامردم) ازخداوند است ودشمنى ازشيطان.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس گروهى را دوست بدارد( و نسبت به آنان مهرورزى كند) خدا او را در زمره آنان محشور خواهد كرد.

امام على عليه السلام فرمود: مبادا دشمنان خدا را دوست بدارى يا دوستى خود را براى غير دوستان خدا خالص گردانى، زيرا هركسى گروهى را دوست بدارد، با آنان محشور مى گردد.

امام صادق عليه السلام فرمود: دل حرم خداست، پس غير خدا را در حرم الهى جاى مده.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خدا را به خاطر نعمتهايى كه به شما بخشيده است دوست بداريد، و مرا به خاطر دوستى خداى متعال دوست بداريد، و خاندان مرا به خاطر من دوست بداريد.

از حضرت عيسى عليه السلامسؤال شد: برترين اعمال چيست؟ فرمود: خشنودى از خدا و دوست داشتن او.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند به داود عليه السلامفرمود: مرا دوست بدار و مرا محبوب خلقم گردان، داود گفت: پروردگارا! آرى، من تو را دوست دارم، اما چگومه تو را محبوب خلقت گردانم؟ فرمود: نعمت هايم را براى ايشان يادآورى كن. زيرا وقتى نعمتهايم را بر آنان بازگو كردى، مرا دوست خواهند داشت.

امام صادق عليه السلام فرمود: خدا دنيا را به دوست و دشمنش عطا مى كند، ولى ايمان را فقط به كسى مى دهد كه او را دوست دارد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه دوستى خدا دوست داشتن ياد خداست، و علامت دشمنى با خدا دشمن داشتن ياد خداست. (البته مقصود، تنها ياد زبانى نيست).

امام علي عليه السلام فرمود: هركس دوست دارد بداند جايگاهش نزد خدا چطور است، بايد ببيند مقام ومرتبه خدا پيش وى چقدر است، زيرا كسى كه كار دنيا وآخرت هردو در اختيار او قرار گيرد، و او كار آخرت را بر دنيا برگزيند پس خدا را دوست مى دارد، وكسى كه كار دنيا را انتخاب كند، خداوند پيش او ارزش و جايگاهى ندارد.

امام صادق عليه السلام فرمود: خدا بنده اى را دوست نمى دارد تا ولايت (دوستى واطاعت) او را بپذيرد، ودوست نمى دارد او را تااينكه بهشت را بر اوحتمى كند.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هيچ بنده اى ايمان نمى آورد، مگر اينكه من برايش محبوبتر از خودش باشم، وخاندانم برايش محبوبتر ازخاندان خودش باشد، وخانواده ام برايش دوست داشتنى تر ازخانواده اش باشد، وهستى وذات من برايش محبوبتر ازهستى خودش باشد.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله: ايمان كامل نمى شود مگر با محبّت ما اهل بيت.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اى مردم! كسى كه دوست دارد خدا را در حالى ملاقات كند كه خدا از او راضى باشد، پس ائمه[ عليهم السلام]را دوست بدارد.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: محبّت خاندان من در هفت جا كه ترس آن بزرگ و خطرناك است، مفيد است: هنگام مرگ، در قبر، هنگام حشر و رستاخيز، هنگام تحويل نامه اعمال، زمان حسابرسى، هنگام ميزان و سنجش اعمال و هنگام عبور از صراط.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: دوستى مؤمن با مؤمن براى خدا از بزرگترين شعبه هاى ايمان است. آگاه باشيد هر كه دوستى اش براى خدا، دشمنى اش براى خدا، عطايش براى خدا و منعش براى خدا باشد، از برگزيدگان الهى است.

امام صادق عليه السلام فرمود: مؤمنان را درنيكى و مهرورزى به يكديگر و دوستى و ملاطفت به همديگر، همانند يك پيكر مى بينى كه وقتى عضوى به درد آيد و شكايت كند،اعضاى ديگر با بى خوابى و تب با او هم صدا شوند و يكديگر را فراخوانند. چو عضوى به درد آورد روزگاردگر عضوها را نماند قرار

اميرالمؤمنين عليه السلامفرمود: محبوب ترين مردم نزد تو بايد كسى باشد كه تو را به راه هاى درست و حق هدايت كند و عيب هايت را براى تو بنماياند.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: عالم باش يا آموزنده، يا شنونده، و يا دوستدار آنان، و پنجمين نباش كه هلاك مى شوى.

امام صادق عليه السلام فرمود: هرچه زن دوستى بنده افزايش يابد، برايمانش افزوده مى شود.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: حق مرد بر زنش آن است كه پاى بند خانه اش باشد، با او محبّت و مهربانى كند و دوستش بدارد.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: به كودكان محبّت كنيد وبه آنها رحم كنيد و هروقت به آنها وعده داديد به آن وفاكنيد، چون آنهاشما را روزى رسان خود مى دانند.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هر چيزى كليدى دارد و كليد بهشت، دوست داشتن بينوايان و فقيران است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: انسان به حقيقت و درجه كامل ايمان نمى رسد مگر آنكه آنچه از خوبيها كه براى خود دوست دارد، براى مردم هم دوست بدارد.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند دلهاى بندگانش را چنين سرشته است كه هركس به آنها نيكى كند به او مهرورزند و هركه را به آنها بدى كند دشمن بدارند.

امام على عليه السلام فرمود: دوستى و محبّت، ميوه فروتنى است.

امام على عليه السلام فرمود: گشاده رويى، سبب دوستى و محبّت است.

امام على عليه السلام فرمود: خوش خلقى محبّت به بار مى آورد و دوستى را استوارتر مى سازد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هرگاه خواستى مردم تو را دوست بدارند، به آنان نيكى كن و آنچه را در دست دارند رها كن.

امام على عليه السلام فرمود: با سه صفت محبّت و دوستى بدست مى آورى: 1 - انصاف در معاشرت 2 - همدردى با ديگران در خوشى و ناخوشى 3 - برخورد با قلب پاك و سالم

امام باقر عليه السلام فرمود: صله رحم، اعمال انسان را پاكيزه مى كند و او را در ميان خاندانش محبوب مى سازد.

امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه كسى را دوست مى دارى، او را از اين محبّت آگاه كن زيرا اين كار، دوستى بين شما را محكم تر مى كند.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: با يكديگر دست بدهيد، زيرا مصافحه كينه را از بين مى برد .

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به اصحابش فرمود: محكمترين دستگيره ايمان چيست؟اصحاب گفتند: خدا و رسولش آگاهترند، يكى از اصحاب گفت: نماز است، ديگرى گفت: زكات، سوّمى گفت: روزه، يكى ديگر گفت: حجّ و عمره است، بعضى هم گفتند: جهاد است. پيامبر اكرم9 فرمود: براى هر آنچه كه شما گفتيد فضيلتى است ولى هيچكدام محكمترين دستگيره ايمان نيستند، محكمترين دستگيره ايمان دوستى ودشمنى در راه خدا و دوست داشتن دوستان خدا و برائت جستن از دشمنان خداست.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه دوست دارد طعم ايمان را بچشد، پس كسى را فقط براى خدا دوست بدارد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به ابوذر فرمود: كدامين دستگيره ايمان محكمتر است؟ ابوذر گفت: خدا و رسولش بهتر مى دانند، حضرت فرمود: دوستى كردن براى خدا، دشمنى كردن براى خدا و خشم در راه خدا.