مقدمه

شناخت اجمالى امـام على النقى عليه السلام
حضرت ابوالحسن على بن محمد النقى عليه السلامملقب به امام هادى عليه السلام در نيمه ذى حجه و يا دوم رجب 212 هجرى در روستاى صريا از حوالى مدينه متولد شد. پدر بزرگوارش امام محمد تقى عليه السلامو مادرش سمانه نام داشت. مدت 8 سال در كنار پدر و 34 سال دوره امامت خودش همزمان با خلافت 6 تن از حاكمان بنى عباس (معتصم تا معتزّ) بود و حكومت 14 ساله متوكل عباسى دشمن كينه توز اهل بيت و شيعيان آن خاندان از سالهاى سخت امامت آن بزرگوار است. حضرت هادى عليه السلام در سال 243 توسط متوكل به سامرا دعوت شد و جهت كنترل رفت و آمدهاى حضرت و قطع ارتباط با شيعيان، متوكّل او را در يك منطقه نظامى منزل داد. متوكل در يكى از مجالس عيش و طربش از روى توهين و تحقير حضرت را به خواندن شعر وادار كرد. حضرت اجبارا قطعه زيبائى سرود كه تمام دربار را به گريه و ناله واداشت كرد. حضرت هادى عليه السلامدر سن 42 سالگى به سال 254 در سامرا به شهادت رسيد، مرقد منورش در اين شهر مزار دلسوختگان است.

شناخت اجمالى امـام حسن عسكرى عليه السلام
حضرت امام ابو محمد حسن بن على الزكىّ العسكرى عليه السلامدر هشتم ربيع الثانى سال 232 قمرى در مدينه به دنيا آمد. پدربزرگوارش حضرت هادى عليه السلامو مادرش حديثه ـ حديث ـ سوسن ـ نام داشت كه بعد از شهادت فرزندش سالها ملجأو پناه شيعيان بود.
امام حسن عليه السلام در چهار و يا يازده سالگى به همراه پدرش به سامرا منتقل شد و در مجموع، 22 سال در محضر پدر و 6 سال مدت امامت خودش همزمان با خلافت معتز و مهتدى و معتمد عباسى بود. آن حضرت به دليل سكونت در منطقه نظامى به لقب عسكرى معروف شد. ارتباطش با شيعيان محدود و زير نظر بود.
امام عسكرى عليه السلام در هشتم ربيع الاول سال 260 به سن 28 سالگى رحلت نمود و به روايتى توسط معتمد مسموم شد. مرقد منورش در سامرا كنار قبر پدر بزرگوارش زيارتگاه شيعيان است.

امام سجاد عليه السلام فرمود:
اَلا وَ اِنَّ اَبْغَـضَ النـّاسِ اِلـىَ اللّهِ
مَن يَقْتَدى بَسُنّةِ اِمامٍ وَ لايقتَدى بَأعمالِهِ .
هشدار كه منفورترين مردم نزد پرورگار، كسى است كه شيوه
امامى را پيروى كند ولى از سيره عملى او پيروى ننمايد.

براى «چگونه بودن» نياز به الگو داريم و نقش الگو در تربيت چنان روشن است كه نيازى به بيان و توضيح نيست.
آنچه در اين الگو گيرى و اسوه يابى و تأسى به اخلاق اولياء الهى كارساز است، آشنايى با جزئيّات صفات و رفتار آن حضرات است، نه كلّيات. خوشبختانه در كتب حديث و سيره، نمونه هاى رفتارى پيامبر و امامان بصورت ريز و جزئى آمده است كه آشنايى با آنها بسيار سودمند است و گامى جهت خودسازى و تعالى بخشيدن به جامعه است.
انسان در ديد ژرف نگر اسلام، بيابانگردى سرگردان و گمگشته اى در تاريكزار زندگى نيست. او كشتى شكسته اى شوربخت و نا اميد و اسير موجهاى بيم زا و هراس آفرين نمى باشد.
بلكه موجودى مسؤول است كه با مقصد و مقصودى مشخص، با زاد و توشه اى كامل و راهنمايانى درونى و برونى به سفرى پرداخته كه از صحراى عدم آغاز مى شود و تا بار يافتن به لقاء الهى ادامه دارد.
تمامى نيروهاى خلقت، انسان را در اين سفر صادقانه يارى مى كنند و خدا با لطف بيكران خويش به هدايت او از راههاى گوناگون پرداخته است و بهترين جايگاه جاودانه را در سراى آخرت براى او مهيا كرده است.
انسان براى به دست آوردن نيك بختى خويش و سعادتمندى جامعه و رضايت خداوند بايد در طول اين سفر چگونه زيستن را بياموزد و اين آموزه ها را در زندگى خويش بكار گمارد.
اسلام عزيز براى پاسخ گويى بدين سؤال بسيار اساسى دو شيوه را دنبال نموده است:
الف: بيـان احـكام و دستـورهاى زنـدگى از آغاز تـا فـرجام
ب: ارائه الگوهاى تربيتى و نمونه هاى عينى كمال
بر اساس همين شيوه دوم در قرآن مجيد بارها از پيامبران و ديگر انسانهاى والا سخن به ميان آمده است، و از جنبه هاى الگويى آنان ستايش شده تا ديگران نيز به آنان تأسى بجويند.
در مكتب حياتبخش تشيع(اسلام راستين) معرفى اين الگوهاى الهى گسترده تر است و پيشوايان معصوم كه بهترين اسوه ها و الگوهاى زندگى هستند فرا روى چشمان باز و دلهاى آگاه قرار دارند تا آنانكه مسئوليت الهى و رسالت انسانى خويش را درك كرده اند و تصميم براى رسيدن به چكادهاى فرازمند فضيلت و كمال دارند با درس گرفتن از آنان زيستنى شرافتمندانه كه سعادت دنيا و آخرت را تأمين مى كند در پيش گيرند.
در راستاى اين هدف و براى معرّفى سيره عملى پيامبر صلي الله عليه و آلهو اهل بيت معصوم عليهم السلام گروهى از فضلاء و شيفتگان اهلبيت در حوزه علميّه قم گردهم آمده و در گستره كتابهاى بسيارى دست به تحقيقى وسيع زده اند كه بخواست خداوند مجموعه اى ارزشمند را به زودى تقديم امّت اسلامى خواهند نمود. آشكار است كه در اين مجموعه تنها احاديثى كه بيانگر يك شيوه مستمرّ و عملى مداوم در زندگى معصومين عليهم السلامباشد آورده مى شود.
اكنون به عنوان نمونه اى از درياى مواج و گرانقدر روايات، چهل حديث از سيره معصومين عليهم السلام به پيشگاه امّت اسلامى عرضه مى شود. اميد كه همه ما را چراغ راه و ره توشه سفرى باشد براى رسيدن به سعادت دنيا و نيك بختى آخرت.
* * *
در اين چهل حديث، شمّه اى از روشها و اخلاقيات و ويژگيهاى سازنده و حياتبخش امام هادى و امام عسكرى عليهماالسلام آشنا مى شويم اميد است خداوند متعال توفيق بيشتر براى پيمودن راه آن بزرگواران را به همه ما عنايت فرمايد و كمك نمايد تا بتوانيم از فرهنگ غنى اهل بيت عليهم السلامبيشتر بهره بردارى نماييم.

شيخ مفيد گويد: امام بعد از ابوجعفر(امام جواد) فرزندش ابوالحسن على بن محمد عليه السلام (امام هادى) بود، بخاطر اينكه خصوصيات امامت در او جمع بود و در فضل كامل بود و جز او، جايگاه پدرش را كسى وارث نبود. ويژگيهاى امام معصوم، علم و عصمت و برخوردارى از فضايل اخلاقى و قدرت تكوينى و برترى از همه افراد زمان خويش در همه خصلتهاست و اينها همه در وجود امام هادى عليه السلامجمع بود.

ابن عماد حنبلى گويد: امام هادى عليه السلام را عسكرى گفته اند: چون پيش متوكل از ايشان سخن چينى كردند و متوكل او را از شهر مدينه كه محل تولدش بود احضار كرده و در سامرّا كه محل لشكر متوكل بود جاى داد ـ سامرا را چون موقع ساختن، متوكل لشكر خود را بدانجا منتقل كرد لشگرگاه گفته اند ـ . سامرا يك شهر نظامى و پايتخت بعضى از خلفاى عباسى بود و انتقال امام به آن شهر، براى آن بود كه آن حضرت و رفت و آمدها و روابطش را تحت كنترل داشته باشند.

عبيداللّه بن يحيى گويد: اگر پدر امام عسكرى عليه السلام (امام هادى) را مى ديدى او را شخص بسيار كريم و بخشنده، با نجابت و صاحب فضل مى يافتى. كرم و بخشش و نيكى به مردم، از سيره و سجاياى اخلاقى همه امامان بود.

كفعمى گويد: نقش نگين انگشترى حضرت امام هادى عليه السلامچنين بود: «پايبندى به پيمان از اخلاق الهى است». گفته شده است: «اللّه پروردگارمن است و اونگهدار من از خلقش مى باشد.»

بدل، كنيز امام عسكرى عليه السلام گويد: زمـانى كه امام در خـواب بود مى ديـدم كه از پيش سر آن حضرت نورى به طـرف آسـمان كشيده مى شـد. اين ويژگى ها، گوشه اى از بعد ملكوتى و كرامات معصومين است و حجّت بودن آنان را بر خلايق نشان مى دهد.

كفعمى گويد: نقش نگين انگشترى امام عسكرى عليه السلام «خداوند شاهد است» بود. و به روايت ديگر: «پاك و منزّه است خدايى كه كليد آسمانها و زمين در دست اوست» بوده است.

قافورى گويد: ازصفات امام حسن عسكرى عليه السلاماين بود: ساكت بود و صحبتش جز به حكمت و دانش و ياد خدا نبود. كنترل و نظارت بر گفتار خويش، از برنامه هاى خودسازى و گام نخست سير و سلوك است. عارفان مهذّب، اگر سكوت كنند، همراه با تفكّر و تأمّل است و اگر سخن بگويند، حرف هايشان حكيمانه و از روى دانش و بصيرت است، يا ذكر خدا مى گويند و «ياد خدا» را مونس تنهايى خويش قرار مى دهند.

ابن عماد حنبلى گويد: ابوالحسن على بن الجواد عليه السلام فقيه، پيشوا و متعبد (پاى بند به دستورهاى الهى) بود. بندگى، اطاعت و تسليم را در پى دارد. در آستان خداوند، هر كه بنده تر باشد، مقرّب تر است. تعبّد، آن است كه مؤمن در برابر فرمان الهى و تكليف دينى مطيع محض باشد و هيچ چون و چرايى نسبت به اوامر مولى نداشته باشد و اين بالاترين درجه ايمان و اسلام و بندگى است.

طوسى نقل مى كند كه: روايت شده كه امام هادى عليه السلام در ركعت سوم سوره حمد و اوّل سوره حديد تا آيه «اِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» و در ركعت چهارم سوره حمد و آخر سوره حشر را مى خواند.

موكلين صالح بن على(كه در زندان نگهبان بودند، درباره امام عسكرى عليه السلام)گفته اند: چه بگوييم در مورد كسى كه روزها را به روزه گرفتن و شبها را به شب زنده دارى مى گذراند و صحبت نمى كند و به غير عبادت مشغول نمى گردد.

در حديثى آمده است: امام عسكرى عليه السلام عابدترين فرد اهل زمان خود بود. از همه بيشتر در اطاعت خداوند بود و شبها را با نماز و خواندن قرآن و سجده در مقابل خداى متعال به صبح مى رساند. بندگى و عبادت هركس، به تناسب معرفت و خداشناسى اوست. پيشوايان دين و اهل بيت عليهم السلام، عارف ترين و خداشناس ترين افراد بودند، از اين رو در عبادت و بندگى و شب زنده دارى و سجود در پيشگاه خداوند، از همه پيشتازتر و كوشاتر بودند و از انس با پروردگار و تلاوت كتاب خدا در دل شب و اطاعت آفريدگار، لذّت مى بردند.

سيد بن طاووس گويد: امام عسكرى عليه السلام در نماز با قلب و تمام وجود متوجه خداوند جهان آفرين و حيات بخش مى شد و تا وقتى كه در حال نماز بود، به كارى از كارهاى دنيا نمى پرداخت و خوشحال نمى شد. حضور قلب كه مايه ارزشمندى عبادت است، نتيجه معرفت خدا و توجّه به جايگاه والاى پروردگار است. كسى كه مجذوب محبت خدا باشد و چشم دلش به جمال خدا بنگرد، از ما سواى او چهره و دل بر مى گرداند. در روايات است كه مقدارى از نماز، مقبول خداوند است كه در آن حضور قلب باشد.

محمد شاكرى گويد: امام عسكرى عليه السلام در محراب عبادت مى نشست و به سجده مى رفت و من مى خوابيدم و بيدار مى شدم در حالى كه حضرت هنوز در سجده بود. در حديث است: سجده، نزديك ترين حالتِ قرب بنده به پروردگار است.

ابن عماد حنبلى گويد كه: امام عسكرى عليه السلام آيات قرآن را درباره وعده به پاداش و وعيد از عذاب، زمزمه مى كرد. قرآن حيات روشن دلهاست قرآن فروغ و شمع محفلهاست وحى الهى بر لب قارى نورى است از جان بر زبان جارى

قرشى روايت مى كند كه: امام عسكرى عليه السلام از عبادات هر چه را به مقام قرب الهى نزديك مى كند انجام مى داد، و هيچ عبادت مستحب و نماز يا روزه مستحبى را ترك نمى كرد.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: (امام هادى عليه السلام) در دعاى خود مى خـواند: اى نور، اى برهان، اى درخشان، اى آشكار كننده، اى پروردگار! مرا از شر شرور و آفات روزگاران بسنده باش و رستگارى روزى را كه در صور دميده شود را از تو مى خواهم. دست حاجت چو برى، نزد خداوندى بر كه كريم است ورحيم است و غفور است و ودود استعاذه به درگاه خدا و خود را در كنف حمايت او قرار دادن، از خداشناسى انسان سرچشمه مى گيرد. سررشته همه امور، چه در دنيا و چه در آخرت به دست خداست. از اين رو براى دفع شرّ و آفت دنيا و عذاب آخرت بايد از او مدد خواست.

سيد بن طاووس گويد: دعاى قنوت امام هادى عليه السلاماينگونه بود: اى آنكه در پروردگارى يكتايى، و در وحدانيت و يگانگى واحدى، اى آنكه به اسم او روز روشن مى شود و نورها پرتو افشانى مى كنند، و به فرمان او ظلمت و تاريكى شب را فرا گرفته و قطره هاى باران پيايى فرود مى آيد، اى آنكه درماندگان او را مى خوانند و جواب مى دهد و بيمناكان به او پناه مى برند و ايمن مى سازد. از آداب دعا و حاجت خواستن از خداوند، برشمردن اوصاف و تمجيد و ذكر اسماء پروردگار و ياد كردن از لطف و نعمت و احسان او نسبت به بندگان است.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: (امام حسن عسكرى عليه السلام) در دعايش مى خواند: اى عزيزى كه در عزتمندى خويش عزيزى، چه عزيز است آنكه در عزتمندى خود عزيز باشد. اى عزيز مرا با عزت خود عزيز گردان، و مرا با يارى خود تأييد فرما، و وسوسه هاى شياطين را از من دور كن، و با حمايت خود از من دفاع كن، و با بازدارندگى خود، دشمنان را از من بازدار، و مرا از بهترين خلق خود گردان. دعاهاى معصومين، يك دوره معرفت دينى و خداشناسى و هستى شناسى است و توجّه به مضامين ادعيه، شناخت ما را نسبت به خدا و جهان و انسان بالا مى برد.

شيخ طوسى گويد: امام عسكرى عليه السلام قبل از طلوع خورشيد اين دعا را مى خواند: «اى اولى كه قبل از او اولى نيست، و اى آخرى كه غير او آخرى نيست، اى قيّومى كه انتهايى براى قدمتش نيست، اى عزيزى كه براى عزتش انقطاعى نيست، اى چيره و قادرى كه در سلطنتش ضعفى نيست، اى كريمى كه نعمتش دائمى است ... اين اوصاف در پيشگاه نيازهايم تقديم مى دارم و مى خواهم كه برمحمّد صلي الله عليه و آله واهل بيتش عليهم السلامدرود فرستى.»

سيدبن طاووس گويد: امام عسكرى عليه السلام در صبح هرروز اين دعاى والا را مى خواند: اى بزرگ هر بزرگى! اى آنكه او را شريك و وزيرى نيست، اى آفريننده خورشيد و ماه تابان، اى پناه و نگهدارنده هراسان پناهجو، اى آزاد كننده اسير از قيد اسارت، اى روزى دهنده كودك كوچك ... مرا بر مرگ و غصه آن و بر قبر و وحشت و تنهايى آن كمك فرما. مهم ترين خواسته اين دعا، برخوردارى از عنايت و رحمت الهى هنگام مرگ و مراحل پس از مرگ است.

سيد بن طاووس گويد: دعاى قنوت امام عسكرى عليه السلاماينگونه بود: ستايش براى خداست، به خاطر شكر نعمتهايش و درخواست نعمتِ بيشتر و خالص ساختن شكر براى او و به يارى او نه غيرش، و پِناه بردن بر او از كفران و ناسپاسى او و انكار در عظمت و بزرگواريش، ستايشِ كسى كه مى داند هر نعمتى كه دارد از جانب خداست و هر عقوبت و كيفرى كه به او رسد از بديها و جرائم خودش است. مضمون شكر و سپاس نعمت ها و توجه دادن به مواهب الهى، از نكات بارز و برجسته اى است كه در دعاهاى ائمّه مطرح است و معرفت و محبت الهى را در دل ها مى افزايد.

سيد بن طاووس گويد: امام عسكرى عليه السلام وقتى در نماز قنوت مى گرفت اين دعاى شريف را مى خواند: اى (خدايى) كه نور او تاريكيها را مى پوشاند، اى كه به پاكى و قداست او راههاى سخت روشن مى گردد، اى آن كه زمينيان و آسمانيان براى او خشوع و خضوع مى كنند، اى آنكه نزد او هر جبار متكبر سر طاعت فرود مى آورد... كسانى را كه توبه كنند و راه تو را تبعيت كنند، بيامرز.

سيد ابن طاووس از امام عسكرى عليه السلام نقل مى كند: حضرت در بين هر دو ركعت از نوافل ماه رمضان اين دعا را مى خواند: «خدايا در آنچه قضا و قدرت از امر بزرگ و حتمى تعلّق گرفته و در آنچه از امر حكيمانه ات در اين شب قدر به مردم ارزانى مى دارى و مقرّر مى كنى، چنين قرار بده كه مرا از حجاج خانه ات قرار دهى، از آنان كه حجشان پذيرفته و تلاششان پاداش يافته است. در تعدادى از دعاهاى ماه مبارك رمضان، درخواستِ حج و زيارت خانه خداست، آن هم حجّى مقبول درگاه خداوند، كه از با فضيلت ترين توفيقات الهى به شمار مى رود.

ابن طاووس به اسناد خودش مى گويد: حرز (دعاى حفظ و ايمنى امام عسكرى عليه السلام اينگونه بود: به نام خداوند بخشنده مهربان، اى تكيه گاه و نيروى من در گرفتارى ام، اى پناه من هنگام غم و غصه ام، و اى مونس من هنگام تنهايى ام، مرا با چشمت كه خواب نمى گيرد، نگهدار و با ركن و قدرت خويش كه سستى نمى پذيرد، پناه ده. ائمه معصومين عليهم السلام پيوسته در معرض خطر و توطئه از سوى دشمنان بودند و آنان با توسّل به درگاه خدا و تكيه بر لطف و عنايت او، مصون و محفوظ مى ماندند، تا به هدايت مردم بپردازند.

ابن عماد حنبلى گويد: به متوكل گفته شد كه در خانه حضرت امام هادى عليه السلاماسلحه و وسايل ديگر هست و او قصد قيام و خروج دارد. دستور داد كسانى به خانه او حمله بردند و حضرت را در اتاقى در بسته يافتند در حالى كه لباسى پشمى بر تن داشت و نماز مى خواند و هيچگونه فرشى در زمين نبود. محبوبيّت امامان و توجّه قلبى و عميق مردم به آنان، سبب حسادتِ حاكمان ظالم مى شد. گزارش هاى مغرضانه و حسودانه مخالفان هم بر آن مى افزود. از اين رو به بهانه هاى مختلف، مأموران را به تفتيش خانه آنان مى فرستادند و اغلب هم ناكام مى شدند، چون سلاح و نامه و نشانه هاى قيام در آن نمى يافتند.

ابن شهر آشوب گويد: امام هادى عليه السلام كاملترين مردم از نظر خوشرويى، و صـادقترين آنان از جهت گفتار و با نمك ترين آنهـا از نزديك و كامـلترين آنهـا از دور، وقتى ساكت مى شد شكوه وقار بر او سايه مى افكند و زمانى كه سخن مى گفت، عظمت و جلوه اش آشكار مى باشد. چهره باز و گشاده، گفتار راست و شيرين، زيبايى و ملاحت، كمال و وقار از عوامل محبوبيت پيشوايان معصوم بود و همين شكوه معنوى آنان را در دلها جاى مى داد و مايه عظمت اجتماعى آنان مى شد.

نادر خادم گويد: زمانيكه غذا مى خورديم امام عسكرى عليه السلام، كسى از ما را به سخن وا نمى داشت تا غذايش تمام شود.

يحيى بن هرثمه گويد: [امام هادى عليه السلام] به اهل مدينه احسان مى كرد و هميشه در مسجد بوده و رغبتى بر دنيا نداشت. احسان به ديگران، مايه سرافرازى است. اهل مسجد بودن، نشان بندگى است. بى رغبتى به دنيا هم نشان زهد است.

مجلسى گويد: امام عسكرى عليه السلام اصحابش را همواره موعظه مى كرد و قيامت را به يادشان مى آورد و از آزمايشها و فتنه و غرور دنيا برحذرشان مى داشت، و از جمله موعظه اش اين بود: شما در اوقات و اجلهاى كاهش يابنده و زمانهاى كم و محدود هستيد در حالى كه مرگ ناگهانى مى آيد و كسى كه خير و خوبى كاشته، غبطه مى چيند و كسى كه شر و بدى كاشته حسرت و ندامت برداشت مى كند. پيشواى صادق و هادى، كسى است كه رهروان را از خطرها و بحران ها آگاه سازد و راهنمايى كند. هشدار نسبت به مرگ و آينده و سرنوشت انسان، از جمله اين هدايت هاى معنوى است، تا آگاهانه عمل كند و راه را بپيمايد.

قرشى گويد: امام عسكرى عليه السلام از صبورترين مردم و فرو برنده ترين مردم نسبت به خشم و غضب بود و كسى را كه به او بدى مى كرد با صبر و گذشت با او روبرو مى شد.

احمد بن عبيداللّه بن خاقان گويد: كسى از علويون را در سامرا مثل حسن بن على (امام عسكرى) عليه السلام در رفتار و سكون و وقارش، در عفاف و پاكى و بزرگوارى و كرامتش در نزد اهل بيت خود و بنى هاشم نديده ام.

ابن شهر آشوب گويد: امام عسكرى عليه السلام از هرگونه عيب به دور و بر غيب امين بود، معدن وقار در اوج جوانى، چشم پوش (از عيوب و خطا) و خود نگهدار، زيادبخشنده و نيكو وفاء كننده بود.

داود بن قاسم جعفرى گويد: امام عسكرى عليه السلام روزه مى گرفت. چون مى خواست افطار كند ما نيز از غذايى كه غلامش در كيسه مهر شده براى او مى آورد مى خورديم و من نيز با او روزه مى گرفتم. از تواضع آن حضرت بود كه خود را جدا از ديگران نمى دانست و آنان را در غذاى خود شريك مى ساخت، بر خلاف طاغوت ها و طاغوتيان متكبّر كه برترى طلبند و خودخواه، غذاهاى ويژه دارند و هم غذا شدن با افراد عادى را براى خود عار مى دانند. اولياى الهى با آنكه برترين انسان هاى روى زمينند، امّا اخلاق و سيره مردمى و متواضعانه دارند.

ابن صباغ مالكى گويد: امام عسكرى عليه السلام بزرگ اهل عصرش و پيشواى مردم زمانش بود، حرفهايش استوار و كارهايش پسنديده بود، و اگر دانشمندان زمانش «قصيده» باشند حضرت شاه بيتِ قصيده بود، تكسوار دانشها بود كه كسى به گَرد او نمى رسيد و روشنگر پيچيدگيهاى علوم بود كه كسى قدرت جدال و بحث با او نداشت و با نظر درست و روشن خويش پرده از حقايق بر مى داشت. اين عبارات، فضائل گوناگون و برترى همه جانبه آن حضرت را در زمينه علم و عمل و دانايى و كمال مى رساند.

از امام هادى نقل شده كه : در كنار قبر اميرالمؤمنين عليه السلامچنين مى گفت: سلام بر تو باد اى ولىّ خدا! شهادت مى دهم كه تو نخستين مظلوم و اولين كسى هستى كه حقش غصب شد. براى خدا صبر كردى تا آنكه يقين (وفات) تو را فرا رسيد. بيان مظلوميت امير المؤمنين عليه السلام در قالب زيارتنامه و از زبان امامان شيعه، براى آگاهانيدن مردم و نسل هاى آينده از ستمى است كه از سوى مخالفان، بر خاندان عصمت و طهارت رفته است. اينگونه زيارت ها، مثل خواندن اعلاميه افشاگر، كنار مزار يك شهيد است.

اسحاق بن ابان گويد: ابومحمد امام عسكرى عليه السلام دنبال اصحاب و پيروان خود مى فرستاد و پيغام مى داد: كجا و كجا برويد و به خانه فلانى شب هنگام بعد از عشاء و شب در فلان محل و منزل فلانى بياييد كه مرا در آنجا خواهيد يافت. ... و خود حضرت زودتر از همه به آنجا مى آمد و اصحاب، حاجتهاى خود را به او مى گفتند و حضرت بر آورده مى كرد. عصر امام عسكرى عليه السلام از خفقان بارترين دوره ها بود، ولى باز هم امام با شيعيان خود ديدار مى كرد و راهنمايى و رهبرى مى نمود.

على بن سنان موصلى از پدرش نقل مى كند كه: امـوالى را به محضر امام عسكرى عليه السلاممى برديم (و براى اينكه به امامت حضرت يقين پيدا كنيم از ايشان مى خواستيم از داخل كيسه ها خبر دهد) وقتى اموال را وارد مى كرديم حضرت مى فرمود: تمام اموال اين مقدار دينار است و صاحبان اموال را با مقدار مالشان يك به يك نام مى برد و حتى از نقشى كه روى مُهرها خورده بود خبر مى داد. از ويژگى هاى امام معصوم، علم او به امور غيبى و نهانى است كه لطف خدا در حقّ آنان است، تا معلوم شود كه حجّت خدا و پيشواى الهى اند.

امام هادى عليه السلام فرمود: پسرم ابومحمد عليه السلام از نظر غريزه صحيح ترين شخص آل محمد صلي الله عليه و آله و از نظر دليل و حجت استوارترين آنهاست و او بزرگترين فرزند من و جانشين من است و پيوندهاى امامت و احكام ما به او منتهى مى گردد.

در روايتى آمده است: امام عسكرى عليه السلام چراغى بود كه راه (حق از باطل) را روشن مى ساخت و حيرت زدگان و گمراهان و گم شدگان را به راه تقوا و صلاح و رستگارى هدايت مى كرد.

محمد بن قاسم هاشمى گويد: به خدمت امام عسكرى عليه السلام وارد مى شدم و گاهى كه تشنه مى شدم، به عنوان احترام، آب نمى خواست. حضرت مى فرمود: «اى غلام! او را آب بده». و گاهى پيش خودم مى گفتم كه بر خيزم و بروم كه حضرت مى فرمود: «اى غلام! مركبش را حاضر كن». امامان هر لحظه كه بخواهند، از امور غيبى و نيّات افراد و كارهاى پنهان باخبر مى شوند و علومشان «لَدُنّى» است و گاهى گوشه اى از آن را به مردم مى نمايانند، تا حجت بر آنان تمام شود و به مقام امام حق، معرفت و يقين پيدا كنند.