حديث و آيات: مقدّمه

ِ و ذَكِّرْهُم بِأيّامِ اللّه ؛
و روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن.
روزهاى مهمّ و نقش آفرين در تاريخ و فرهنگ ملّت ها ، ذهن و خاطره جمعى آنان را مى سازد و گذشته آنان را به سان شمعى فروزان فراراه آينده قرار مى دهد . ملّت بى خاطره و تاريخ ، محكوم به فنا است . چنين است كه ملّت ها از رويدادهاى مهمّ زندگى جمعى خود، خاطره مى سازند و آنها را بزرگ مى دارند ، تا آنها را جاودان كنند و ، خود ، در سايه سار آن جاودانه شوند . اگر مى ببينم كه اسلام را با هجرت ، شيعه را با عاشورا و ايران را با نوروز مى شناسند ، چيزى نيست جز بازتاب بزرگداشت حوادث سرنوشت ساز در تاريخ ملّت ها .
افزون بر اين ، براى توجّه دادن جامعه به پاره اى از پيشه ها ، موضوعات و يا شخصيّت هاى مهمّ ، كه در حركت كلّى جامعه تأثير مى گذارند ، روزهايى را ويژه مى سازند ، تا از اين طريق روزمرّگى، جامعه را از انديشيدن به آنها باز ندارد .
از اين همه با عنوان «مناسبت ها» ياد مى شود كه در يادكرد و بزرگداشت
آنها بهره هاى بسيارى براى جامعه نهفته است . مجموعه حاضر نيز به همين منظور و با نيّت باشكوه برگزارشدن اين مناسبت ها ، تدوين يافته است . اين مجموعه تلاش مى كند تا با بهره گيرى از قرآن و عترت به برگزارى پربارتر اين مناسبت ها يارى رساند .
عنوان «مناسبت هاى شمسى و قمرى در آيات و روايات» براى اين مجموعه با اندكى تسامح برگزيده شده است ؛ چرا كه پاره اى از مناسبت ها ، همچون روز طبيعت ، روز بهداشت ، روز حمل و نقل و . . . ، كه در آيات و روايات به عنوان مناسبت به آنها اشاره نشده ، در اين مجموعه آمده است .
عنوان فوق به معناى انطباق كامل تمامى آيات و روايات با برخى مناسبت ها نيست . در برخى موارد ، كه انطباق كامل وجود ندارد ، مناسبت مى تواند يكى از مصاديق بعيد آيه و روايت قرار گيرد و از آن آيه و روايت مى توان در بزرگداشت آن روز سود جست .

انديشه تدوين چنين مجموعه اى به انتشار سالنامه حديثى نور باز مى گردد . يكى از ويژگى هاى اين سالنامه ، برخوردارى از احاديث متناسب با مناسبت هر روز بوده است . با انتشار چند دوره سالنامه ، مجموعه اى از احاديث مرتبط با مناسبت ها گرد آمد. به دليل زمان دار بودن سالنامه و نيز به دليل نيازى كه به تدوين چنين مجموعه اى احساس مى شد ، نسبت به گردآورى آيات و
روايات مربوط به «مناسبت ها» ، در قالب مجموعه حاضر اقدام گرديد .

از آن جا كه منظور از گردآورى اين مجموعه گراميداشت «مناسبت ها» است ، روابط عمومى نهادها ، سازمان ها و ادارات مى توانند از آن استفاده كنند . امامان جمعه و جماعات ، نمايندگى هاى ولى فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ، روحانيان عقيدتى ـ سياسى در ارتش و نيروى انتظامى ، ستادهاى رسيدگى به امور مساجد ، كانون هاى فرهنگى ـ هنرى مساجد ، نهاد رهبرى در دانشگاه ها ، شبكه هاى پخش سراسرى و استانى صدا و سيما ، مطبوعات ، امورتربيتى وزارت آموزش و پرورش ، تهيّه كنندگان تقويم و سررسيد و . . . نيز مى توانند از اين مجموعه در گراميداشت «روزها» بهره گيرند .

در انتخاب آيات و روايات اين مجموعه، حتّى الامكان ، معيارهاى ذيل در نظر بوده است :
1 . عموم به آن نيازمند باشند ؛
2 . كوتاه ، گويا و كاربردى باشد ؛
3 . ناظر به يكى از مسائل اخلاقى ، عبادى ، اجتماعى ، تربيتى ، اقتصادى و . . . باشد . اميد به زندگى را افزايش دهد و مكارم اخلاقى و اصول انسانى را در جامعه تقويت كند ؛
4 . در بزرگداشت مناسبت ها بتوان از آنها سود جست ؛
5 . در ترجمه آيات و روايات سعى شده است تا نثر معيار رعايت شود .

به منظور استفاده بهينه از اين مجموعه توجّه به نكات ذيل ضرورى است :
1 . مناسبت هاى اين مجموعه برگرفته از مناسبت هاى رسمى مندرج در تقويم رسمى كشور است كه در دو بخش شمسى و قمرى تدوين شده است . در هر بخش ، ابتدا تاريخ و عنوان مناسبت و آن گاه ، در ذيل آن ، آيات و روايات مرتبط قرار گرفته است .
2 . اين مجموعه شامل تمامى مناسبت هاى شمسى و قمرى نيست ؛ بنابراين حتّى بر برخى از مناسبت هاى بسيار مهمّ نيز ، به دليل مربوط بودن آنها به ايّام خاصى ، نمى توان آيه يا روايتى را تطبيق داد، و اين از ارزش آن مناسبت نمى كاهد . از اين رو برخى از مناسبت ها ، به خصوص مناسبت هاى ملّى كه به واسطه واقعه خاص پديد آمده اند ، در اين مجموعه جاى نگرفته است؛ مناسبت هايى مانند دوازدهم فروردين و روز جمهورى اسلامى .
3 . آيات و روايات مربوط به بعضى مناسبت ها در يكى از مصاديق و نظاير مهمّ آنها جاى داده شده و از تكرار آنها اجتناب شده است . اين مصاديق و نظاير را مى توان به يكديگر ارجاع داد ؛ مانند :
يك . در شهادت عالمان و سرداران دفاع مقدّس به مناسبت «روز شهدا» (17 شهريور) رجوع شود ؛
دو . در بزرگداشت سالروز عمليات هاى مهم دوران دفاع مقدّس به «هفته دفاع مقدّس»(31 شهريور تا 6 مهر) و «روز پيروزى انقلاب اسلامى»(22 بهمن) رجوع شود ؛ همچنين مى توان به «روز پاسدار»(سوم شعبان) و «روز ارتش» (29 فروردين) ، كه به آيات ورواياتى در باره جهاد و
پاسدارى اشاره شده است ، رجوع كرد ؛
سه . در تكريم محدّثان به «روز درگذشت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام» (15 شوّال) رجوع شود ؛
چهار . در تكريم عالمان دين به روز «رحلت امام خمينى قدس سره» (14 خرداد) رجوع شود ؛
پنج . در باره نيكوكارى ، كمك به نيازمندان ، اطعام فقيران ، كه در طول سال به مناسبت هاى مختلف مطرح مى شود ، به «روز احسان و نيكوكارى» (24 اسفند) رجوع شود ؛
شش . احاديث مربوط به اهمّيّت و ارزش ازدواج در مناسبت مربوط به «روز ازدواج پيامبر صلي الله عليه و آله با حضرت خديجه عليهاالسلام» (10 ربيع الاوّل) و احاديث مربوط به تشويق به ازدواج جوانان در مناسبت مربوط به «روز ازدواج حضرت على عليه السلام با حضرت فاطمه عليهاالسلام» (اوّل ذى حجّه) فراهم آمده است ؛
هفت . در روز دامپزشكى (14 مهر) به علّت تقارب موضوع ، احاديثى نيز در باره حمايت از حيوانات آمده است .
4 . براى هر يك از مناسبت هاى ولادت و رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و همچنين ولادت و شهادت امامان عليهم السلام ، يك روز اختصاص داده شده است و در هر روز گزيده اى از سخنان معصومان عليهم السلام آورده شده است . همچنين شهادت و ولادت هر معصوم به يكديگر ارجاع داده شده است .
5 . به مناسبت مربوط به رحلت حضرت زينب عليهاالسلام و حضرت معصومه عليهاالسلام ، فقط يك روز اختصاص داده شده است .
6 . آيات و روايات مرتبط با روز جمعه ، به دليل عدم ارتباط آن با تاريخ خاصّ ، پس از آخرين مناسبت قمرى آمده است .
7 . مناسبت ها و موضوعاتى كه با ستاره مشخّص شده است ، در پانوشت به مناسبت ها يا موضوعات ديگر ارجاع داده شده است؛ مانند «روز جهانى بيابان زدايى» (27 خرداد) كه در پانوشت به «روز درختكارى» (15 اسفند) ارجاع داده شده است .
8 . نمايه موضوعى كاملى در پايان مجموعه گرد آمده است كه با رجوع به آن مى توان به آيات و روايات مربوط به موضوعات ريزتر نيز دست يافت .

در سامان يافتن اين مجموعه از لطف دوستانى كه نام آنان را به نشانه سپاس مى آوريم ، برخوردار بوده ايم : حجة الاسلام آقاى محمّد باقريان، از همكاران واحد پاسخ گويى به پرسش هاى حديثى در مركز تحقيقات دار الحديث ، ما را در تكميل احاديث مربوط به برخى از مناسبت ها يارى رساند . همچنين همكاران فاضل ، حجج اسلام ، آقايان : محمّد على سلطانى ، محمّد احسانى فر ، سيّد محمود طبايى نژاد ، احسان سرخه اى و مهدى غلامعلى در بازبينى مجموعه پيش از انتشار ما را از نظرات سودمندشان بهره مند ساختند . از همه آنان سپاس گزاريم .
اميد است اين مجموعه بتواند دريچه اى كوچك به جهان پرفروغ سخنان خاندان نور عليهم السلامباشد و علاقه مندان را با فرهنگ حديثى آشنا سازد .
با تمام تلاشى كه در ارائه بدون نقص اين مجموعه شده ، به حتم ، خالى از كاستى نيست . اميدواريم با ارائه نظرات ، ما را در تكميل اين مجموعه يارى رسانيد .