حديث و آيات: مقدمه

زندگينامه حضرت امام حسن عسكرى عليه السلام
يازدهمين اختر تابناك امامت و ولايت امام حسن عسكرى عليه السلام روز جمعه هشتم ماه ربيع الثانى سال 232ه ق در مدينه منوره پا به عرضه گيتى گذارد و شهر جدّ بزرگوار خود را با قدوم خودش نورانى تر گردانيد.
پدر بزرگوارش امام هادى عليه السلام و مادر گرامى اش حُدَيْث بود كه او را سوسن و سليل هم مى ناميدند.
از آنجايى كه او بيشتر زندگى خود را در سامرّا در محلّه اى نظامى به نام «عسكر» گذراند و در آن محل سپاهيان دربار عباسى ساكن بودند او را هم عسكرى ناميدند و آن بزرگوار به لقبهايى چون ابن الرضا و زكى نيز شهرت داشت و كنيه اش «ابومحمد» بود.
اين پيشواى بزرگ شيعه فقط بيست و هشت سال در دنيا زندگى كرد تا اينكه روز جمعه هشتم ماه ربيع الأول سال 260 هـ به دست زمامدار خونخوار زمان خود «معتمد عباسى» به شهادت رسيد و به لقاء اللّه پيوست.
تنها فرزند آن بزرگوار حضرت حجه ابن الحسن العسكرى امام زمان عليه السلاماست كه در نيمه شعبان سال 255 هـ. ق از مادرش نرجس به دنيا آمد. اوست كه بعد از غيبت طولانى ظهور مى كند و دنيا را پر از عدل و داد مى كند.
امام حسن عسكرى عليه السلام عمرى كوتاه ولى بسيار با بركت و زيبا و پرمحتوا داشت. علاوه بر اينكه در آن شرايط بسيار سخت و دوران خفقان و قدرت حكومت عباسى توانست مكتب تشيع را به بهترين شكل حفظ كند بلكه توانست پيروان مكتب حياتبخش خود و نياكان خود را براى پذيرش حكومت ويژه حضرت مهدى ـ عجل اللّه تعالى فرجه الشريف ـ در زمان كودكى و دوران غيبت آماده و مهيّا گرداند.
آن بزرگوار همانند تمام پدران و اجداد والا مقام خود توانست با سخنان گهربار و عملكرد بسيار حساب شده و الهام گرفته از غيب، مكتب جدش و پيروانش را چنان بيمه كند كه اگر غيبت فرزند برومندش حضرت مهدى عليه السلامهر چه طولانى شد هيچ ضربه و آسيبى به آن نرسد و دوباره همان مكتب ناب محمّدى در زمانى كه خداوند متعال مقدر كرده است به دست مبارك آن جانشين بحقّ خود كه جانها همه فدايش باد برسد.

* * *
در اين نوشته كوتاه با تعدادى از سخنان اين بزرگوار كه بسيار سازنده و حكمت آموز است آشنا مى شويم. به اميد روزى كه جهان بشريت با الهام گرفتن از رهنمودهاى پيشوايان شيعه بتواند خود را براى حكومت عدل جهانى و دادگستر جهان شايسته و آماده نمايد.

يازدهمين خورشيد هدايت، حضرت حسن بن على العسكرى عليه السلام، پدر بزرگوار امام زمان عليه السلام در هشتم ربيع الثانى 232 هجرى در مدينه ديده به جهان گشود. مادرش «حُديث» نام داشت و بانويى پاكيزه و با فضيلت بود.
امام عسكرى و پدرش امام هادى را در آن زمان «ابن الرضا» مى گفتند، چون شهرت و آوازه حضرت رضا عليه السلامآن قدر بود كه فرزندان او را به نام او مى خواندند. مدّت 23 سال از عمر امام يازدهم، در كنار پدر بزرگوارش گذشت و در اين سالهاى پربركت، علوم بسيار از آن حضرت آموخت و ميراث امامت را از پدر دريافت كرد و در زمينه تلاش علمى و دعوتِ اصلاحى و الگو بودن براى شيعه در همه جهات، شخصيت برجسته اى بود.
پس از شهادت امام هادى عليه السلام، امامت به اين فرزند رشيد و با فضيلت رسيد و تا پايان عمر، به مدّت 6 سال پيشوايى امّت را عهده دار بود و همچون پدران خويش مبيّن حقيقت دين و احياگر اسلام ناب و گسترش دهنده فرهنگ اهل بيت و تعاليم خاندان رسالت بود. يكى از ويژگى هاى اين امام، آن است كه پدرِ آخرين وصىّ پيامبر و ذخيره الهى براى اصلاح جهانى است.

كنيه حضرت عسكرى، به خاطر نام فرزندش امام زمان، «ابومحمد» است و لقب هاى وى كه همه حكايت از روحيات و صفات والاى او مى كند عبارت است از: خـالص، هـادى، عسكرى، زكىّ، خـاصّ، صـامت، سـراج، تـقى.
سيمايى زيبا، اندامى موزون، شكوه و شوكتى خيره كننده داشت. در خانه امامت رشد كرد. از همان كودكى شخصيتى استثنايى و الهى داشت و در فضايل اخلاقى پيشتاز و مورد توجّه بود. عبادت، ذكر، قنوت هاى با حال و دعاهاى پر محتوا و عارفانه او، نشان از روح بلند او و عشق به خداوند داشت.
علم او افزون، حلم و بردبارى اش چشمگير و دشمن شكن و اراده اش در مقابل فشارهاى دستگاه خلافت، شكست ناپذير و استوار بود و هرگز با خلفاى زمان خويش نه سازش كرد و نه به خواسته هاى آنان تن داد و نه از نشر حقايق دين كوتاه آمد. رضاى الهى را پيوسته بر رضا و پسند حكّام، ترجيح مى داد.
سخاوت و بخشندگى او فراوان بود و نيازمندان خانه او را نقطه اميد خود مى دانستند و از عطاهاى او برخوردار مى شدند. اخلاق نيكو و برخورد جذّاب و سلوكِ والاى او همه را تحت تأثير قرار مى داد و نمونه اى از خلق و خوى پيامبر صلي الله عليه و آله بود.
شخصيت محبوب و بارز آن حضرت را همه قبول داشتند، هر چند دستگاه خلافت براى حفظ منافع و موقعيت خود، به آن حضرت ميدان و آزادى عمل نمى داد و از گسترش نفوذ معنوى وى در ميان طبقات مردم بيمناك بود و او را تحت كنترل قرار مى داد تا از شكل گيرى نهضتى با محوريّت امام، جلوگيرى كند.
امام عسكرى عليه السلام 13 سال از عمر خويش را در مدينه و ده سال بقيه را در سامرّا گذراند. آن حضرت، چون در سامرا در يك منطقه نظامى مى زيست كه به آن «عسكر» يا «معسكر» مى گفتند، به امام عسكرى شهرت يافت. وى مجبور بود كه هفته اى يكى دوبار به دار الخلافه برود و خود را نشان دهد تا خليفه، از سوى وى احساس امنيّت كند، چرا كه آن امام را به خاطر هراس از فعاليّتهاى سياسى اش به اقامت اجبارى در اين شهر وادار كرده بودند. در اين رفت و آمده ها بود كه مردم علاقه مند مى توانستند امام را ديدار كنند و در صورت امكان، با او ارتباط برقرار سازند.
تعدادى از نامه هاى آن حضرت به شيعيان و اصحاب خاصّ كه برخى از آنها طولانى است، نشانه تلاش خاصّى در جهت هدايت ويژه ياران و پيشگيرى از بروز انحرافات يا مقابله با برخى گرايشهاى ناسالم در عرصه عقايد است. احاديث و كلمات نورانى آن حضرت نيز به نوبه خود مجموعه اى ارزشمند از معارف و اخلاقيات و حكمتهاى جاودانه است.
راويانى فراوان، از علوم و احاديث او بهره بردند و آن دانشها را براى ما به ميراث نهادند. برخى از آنان عبارت اند از: على بن جعفر، عثمان بن سعيد، اسحاق بن ربيع، محمد بن حسن صفّار، ابراهيم بن مهزيار، احمد بن ابراهيم، حسن بن موسى، داود بن قاسم، عبدالعظيم حسنى، على بن هلال، محمد بن عثمان.
در سالهاى اقامت اجبارى امام در سامرا، وى بشدّت تحت نظر بود و نسبت به رساندن خمس از سوى شيعيان به دست آن حضرت كنترل شديد انجام مى گرفت. ياران امام با پوشش هاى شغلى مثل روغن فروشى و... اموالى را مخفيانه به امام مى رساندند. گزارشهاى مغرضانه عليه امام به خليفه داده مى شد، مبنى بر اينكه در خانه حضرت نامه ها و اسلحه و اموال است و خليفه را از قيام مسلحانه امام مى ترساندند. همين مسأله سبب مى شد كه بارها غافلگيرانه خانه حضرت را تفتيش كنند.
پس از كشته شدن متوكّل، «منتصر» به خلافت رسيد و رفتار او نسبت به علويان بهتر بود و موجب خشنودى مردم گشت، ولى زمانى اندك نگذشته بود كه «مستعين» خليفه شد و دوران سخت اهل بيت و كينه توزى و دشمنى با خاندان پيامبر بويژه امام عسكرى بار ديگر آغاز شد. او دستور داد تا امام را دستگير و زندانى كنند و بر وى سخت بگيرند. وى تصميم داشت كه امام را به دست «سعيدحاجب» بسپرد تا او را به كوفه ببرد و در راه، آن حضرت را نابود كند. اين خبرها شيعيان را بسيار نگران مى كرد. تُرك ها مستعين را بر كنار ساختند و «معتزّ» را به حكومت رساندند. او نيز در دشمنى با امام عسكرى، كمتر از بقيّه نبود. وقتى آوازه علم و فضل امام را شنيد. بر عداوتش افزوده گشت و امام را به زندان افكند. پس از او «مهتدى»، سپس «معتمد» به خلافت رسيدند و همان برخوردها با اهل پيامبر ادامه يافت.
سرانجام، معتمد عباسى حضرت امام عسكرى را در سال 260 هجرى مسموم كرد و آن حضرت به شهادت رسيد. در آن هنگام، امام عسكرى 28 سال داشت. پيكر پاك او را پس از آنكه فرزندش مهدى عليه السلام بر آن نماز خواند، در سامرا در خانه مسكونى خويش، كنار قبر امام هادى عليه السلام به خاك سپردند. امروز حرم آن حضرت در سامرا زيارتگاه شيعيان است.
امـام زمان عليه السلام، تنها فرزند بازمانده از آن پيشواى شهـيد است.

19/9/77
محمود شريفى

نمایش منبع

بازگشت به : مقدمه