حديث و آيات: سخنى درباره آثار خدا دوستى

پيش تر گفتيم كه محبّت خداوند سبحان، رمز موفّقيت در زندگى، كيمياى خودسازى و سازندگى و راهِ رسيدن به همه آمال و آرزوهاست ، همان گونه كه در دعاى عَرَفه آمده است:
ماذا وَجَدَ مَن فَقَدَكَ ومَا الَّذي فَقَدَ مَن وَجَدَكَ ؟ لَقَد خابَ مَن رَضِيَ دونَكَ بَدَلاً ؛
چه چيز يافت آن كه تو را گم كرد؟ و چه چيز گم كرد آن كه تو را يافت؟ بى گمان ، نوميد شد هركه به جز تو رضا داد!
اينك با عنايت به متون اين فصل و برخى آيات و احاديث مرتبط با آن در فصول گذشته ، برجسته ترين و جامع ترين آثار و بركات محبّت خدا را در دو اثر، مى توان خلاصه كرد :

عشق و محبّت به خداوند متعال از يك سو ـ چنان كه قبلاً در «درآمد» اين بخش
توضيح داديم ـ ريشه در معرفت شهودى دارد و از سوى ديگر ، مقدمه اى است براى وصول به شناخت بيشترِ صفات و كمالاتِ حضرت حق عز و جل .
از آن جا كه كمالات خداوند متعال ، بى نهايت است ، محبّت او نيرويى است كه همواره انسان را از بركات بالاترين درجات توحيد ، برخوردار مى سازد . به فرموده برخى از اهل معرفت :
اگر در توحيدْ مستغرق باشى ، هر لحظه از عنايت هاى خاصّ حق تعالى بهره مند مى شوى كه در لحظه قبل ، برخوردار نبوده اى و عنايت هاى حق ، هر دمْ تازگى خواهد داشت .

فلسفه خلقت انسان ، جانشينى و خلافت خداست ، همان طور كه خداوند سبحان مى فرمايد :
«وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَـئكَةِ إِنِّى جَاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِيفَةً» ؛
و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت : من در زمين جانشينى خواهم گذاشت» .
خليفه خدا بايد بتواند كار او را انجام دهد و در اين باره گفته شده :
العُبودِيَّةُ جَوهَرَةٌ كُنهُهَا الرُّبُوبِيَّةُ ؛
بندگى ، حقيقتى است كه خمير مايه آن ، ربوبيت است .
و در حديث قدسى آمده است :
عَبدي! أطِعنِي حَتّى أجعَلَكَ مِثلي ؛
بنده ام! پيروى ام كن تا تو را چون خود سازم .
و نيز روايت شده است :
إنَّ اللّه َ تَعالى يَقولُ في بَعضِ كُتُبِهِ : يَا ابنَ آدَمَ! أنَا حَىٌّ لا أموتُ . أطِعني فِيما أمَرتُكَ حَتّى أجعَلَكَ حَيّا لا تَموتَ . يَابنَ آدَمَ! أنَا أقُولُ لِلشَّيءِ : كُن ، فَيَكونُ ، أَطِعني فيما أمَرتُكَ أجعَلكَ تَقولُ لِلشَّيءِ : كُن ، فَيَكُونُ ؛
خداوند متعال در يكى از كتاب هاى آسمانى فرموده: «اى آدميزاد! من زنده ناميرا هستم . در آنچه فرمانت مى دهم ، پيروى ام كن تا تو را زنده جاودان سازم . اى آدميزاد! من به هر چيزى بگويم «باش» ، به وجود مى آيد . در آنچه دستورت مى دهم ، پيروى ام كن تا تو را به گونه اى قرار دهم كه به هر چيزى بگويى «باش» ، به وجود آيد.
آنچه مى تواند انسان را به مقام خلافت خدا برساند ، محبّت اوست . در اين باره ، يكى از اهل معرفت ، سخنى بدين مضمون دارد :
همان گونه كه وقتى آتش در آهن نفوذ كند ، آهن ، كار آتش را انجام مى دهد ، همچنين اگر محبّت خدا در دلى نفوذ كند ، آفريده مى تواند ـ به اذن خدا ـ كار خدايى انجام دهد .
همان گونه كه در احاديث «قُرب نوافل» ـ كه شيعه و اهل سنّت ، آن را نقل كرده اند ـ آمده است ، انسان بر اثر «نوافل (مستحبّات)» كه زمينه هاى جلب محبّت خدا هستند ، گام به گام به او نزديك مى شود تا شايستگى پيدا مى كند و
مورد محبّت آفريدگار خود قرار مى گيرد . در اين هنگام ، علاقه خدا نسبت به بنده ، با او كارى مى كند كه خداوند عز و جل چشم ، گوش ، زبان ، دست ، پا و قلب او مى گردد . به عبارت ديگر ، انسان در خدا ذوب مى شود و به مقام «فناء فى اللّه » مى رسد ، و در اين حال ، ديگر از خود ، اراده اى ندارد . چشمش آن را مى بيند كه خدا مى خواهد؛ زبانش آن را مى گويد كه او دوست دارد؛ همچنين ساير اعضا و جوارح او بر مبناى خواست خدا عمل مى كنند و مهم تر آن كه ذهن و خِردش آن گونه مى انديشد و درك مى كند كه خداوند متعال ، اراده فرموده است .
انسان در اين موقعيت ، صبغه «خليفه خدا» را مى گيرد ؛ «مَثَل خدا» مى شود و آنچه بخواهد انجام دهد ، با درخواست از خدا و به اذن او امكان پذير است .