حديث و آيات: اسلام، دين دنيا و آخرت
عنه عليه السلام ـ في كِتابِهِ إلى مُحَمَّدِ بنِ أبي بَكرٍ وأهلِ مِصر ـ : عَلَيكُم بِتَقوَى اللّه ِ ؛ فَإِنَّها تَجمَعُ مِنَ الخَيرِ ما لا يَجمَعُ غَيرُها ، ويُدرَكُ بِها مِنَ الخَيرِ ما لايُدرَكُ بِغَيرِها مِن خَيرِ الدُّنيا وخَيرِ الآخِرَةِ ، قالَ اللّه ُ : «وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ لَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ» . 
اِعلَموا يا عِبادَ اللّه ِ ، أنَّ المُؤمِنَ يَعمَلُ لِثَلاثٍ مِنَ الثَّوابِ :
إمّا لِخَيرِ الدُّنيا ؛ فَإِنَّ اللّه َ يُثيبُهُ بِعَمَلِهِ في دُنياهُ ، قالَ اللّه ُ سُبحانَهُ لاِءِبراهيم : «وَ ءَاتَيْنَـهُ أَجْرَهُ فِى الدُّنْيَا وَ إِنَّهُ فِى الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّــلِحِينَ» ، فَمَن عَمِلَ لِلّهِ تَعالى أعطاهُ أجرَهُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، وكَفاهُ المُهِمَّ فيهِما ، وقَد قالَ اللّه ُ : «يَـعِبَادِ الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ وَ سِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّـبِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ» ، فَما أعطاهُمُ اللّه ُ فِي الدُّنيا لَم يُحاسِبهُم بِهِ فِي الآخِرَةِ ، قالَ اللّه ُ : «لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَ زِيَادَةٌ» ، فَالحُسنى هِيَ الجَنَّةُ ، وَالزِّيادَةُ هِيَ الدُّنيا .
وإمّا لِخَيرِ الآخِرَةِ ؛ فَإِنَّ اللّه َ يُكَفِّرُ بِكُلِّ حَسَنَةٍ سَيِّئَةً ، قالَ اللّه ُ : «إِنَّ الْحَسَنَـتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَ لِكَ ذِكْرَى لِلذَّ كِرِينَ» ، حَتّى إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ حُسِبَت لَهُم حَسَناتُهُم ، ثُمَّ أعطاهُم بِكُلِّ واحِدَةٍ عَشرَ أمثالِها إلى سَبعِمِئَةِ ضِعفٍ ، قالَ اللّه ُ : «جَزَاءً مِّن رَّبِّكَ عَطَـاءً حِسَابًا» ، وقالَ : «فَأُوْلَـئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُواْ وَ هُمْ فِى الْغُرُفَـتِ ءَامِنُونَ» فَارغَبوا في هذا ـ رَحِمَكُمُ اللّه ُ ـ وَاعمَلوا لَهُ وتَحاضّوا عَلَيهِ .
وَاعلَموا يا عِبادَ اللّه ِ ، أنَّ المُتَّقينَ حازوا عاجِلَ الخَيرِ وآجِلَهُ ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ولَم يُشارِكهُم أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم ، أباحَهُمُ اللّه ُ مِنَ الدُّنيا ما كَفاهُم وبِهِ أغناهُم ، قالَ اللّه ُ عَزَّ اسمُهُ : «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِى أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَـتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِىَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَـمَةِ كَذَ لِكَ
نُفَصِّلُ الآيَـتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ» سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ماسُكِنتَ ، وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهم فَأَكَلوا مَعَهُم مِن طَيِّباتِ ما يَأكُلونَ ، وشَرِبوا مِن طَيِّباتِ ما يَشرَبونَ ، ولَبِسوا مِن أفضَلِ ما يَلبَسونَ ، وسَكَنوا مِن أفضَلِ ما يَسكُنونَ ، وتَزَوَّجوا مِن أفضَلِ ما يَتَزَوَّجونَ ، ورَكِبوا مِن أفضَلِ مايَركَبونَ ، أصابوا لَذَّةَ الدُّنيا مَعَ أهلِ الدُّنيا ، وهُم غَدا جيرانُ اللّه ِ يَتَمَنَّونَ عَلَيهِ ، فَيُعطيهِم ما تَمَنَّوهُ ، ولا يَرُدُّ لَهُم دَعوَةً ولا يَنقُصُ لَهُم نَصيبا مِنَ اللَّذَّةِ . فَإِلى هذا يا عِبادَ اللّه ِ يَشتاقُ إلَيهِ مَن كانَ لَهُ عَقلٌ ، ويَعمَلُ لَهُ بِتَقوَى اللّه ِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ .
اِعلَموا يا عِبادَ اللّه ِ ، أنَّ المُؤمِنَ يَعمَلُ لِثَلاثٍ مِنَ الثَّوابِ :
إمّا لِخَيرِ الدُّنيا ؛ فَإِنَّ اللّه َ يُثيبُهُ بِعَمَلِهِ في دُنياهُ ، قالَ اللّه ُ سُبحانَهُ لاِءِبراهيم : «وَ ءَاتَيْنَـهُ أَجْرَهُ فِى الدُّنْيَا وَ إِنَّهُ فِى الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّــلِحِينَ» ،
فَمَن عَمِلَ لِلّهِ تَعالى أعطاهُ أجرَهُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، وكَفاهُ المُهِمَّ فيهِما ، وقَد قالَ اللّه ُ : «يَـعِبَادِ الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ وَ سِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّـبِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ» ، فَما أعطاهُمُ اللّه ُ فِي الدُّنيا لَم يُحاسِبهُم بِهِ فِي الآخِرَةِ ، قالَ اللّه ُ : «لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَ زِيَادَةٌ» ، فَالحُسنى هِيَ الجَنَّةُ ، وَالزِّيادَةُ هِيَ الدُّنيا . وإمّا لِخَيرِ الآخِرَةِ ؛ فَإِنَّ اللّه َ يُكَفِّرُ بِكُلِّ حَسَنَةٍ سَيِّئَةً ، قالَ اللّه ُ : «إِنَّ الْحَسَنَـتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَ لِكَ ذِكْرَى لِلذَّ كِرِينَ»
، حَتّى إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ حُسِبَت لَهُم حَسَناتُهُم ، ثُمَّ أعطاهُم بِكُلِّ واحِدَةٍ عَشرَ أمثالِها إلى سَبعِمِئَةِ ضِعفٍ ، قالَ اللّه ُ : «جَزَاءً مِّن رَّبِّكَ عَطَـاءً حِسَابًا» ، وقالَ : «فَأُوْلَـئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُواْ وَ هُمْ فِى الْغُرُفَـتِ ءَامِنُونَ» فَارغَبوا في هذا ـ رَحِمَكُمُ اللّه ُ ـ وَاعمَلوا لَهُ وتَحاضّوا عَلَيهِ . وَاعلَموا يا عِبادَ اللّه ِ ، أنَّ المُتَّقينَ حازوا عاجِلَ الخَيرِ وآجِلَهُ ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ولَم يُشارِكهُم أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم ، أباحَهُمُ اللّه ُ مِنَ الدُّنيا ما كَفاهُم وبِهِ أغناهُم ، قالَ اللّه ُ عَزَّ اسمُهُ : «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِى أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَـتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِىَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَـمَةِ كَذَ لِكَ
نُفَصِّلُ الآيَـتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ»
سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ماسُكِنتَ ، وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهم فَأَكَلوا مَعَهُم مِن طَيِّباتِ ما يَأكُلونَ ، وشَرِبوا مِن طَيِّباتِ ما يَشرَبونَ ، ولَبِسوا مِن أفضَلِ ما يَلبَسونَ ، وسَكَنوا مِن أفضَلِ ما يَسكُنونَ ، وتَزَوَّجوا مِن أفضَلِ ما يَتَزَوَّجونَ ، ورَكِبوا مِن أفضَلِ مايَركَبونَ ، أصابوا لَذَّةَ الدُّنيا مَعَ أهلِ الدُّنيا ، وهُم غَدا جيرانُ اللّه ِ يَتَمَنَّونَ عَلَيهِ ، فَيُعطيهِم ما تَمَنَّوهُ ، ولا يَرُدُّ لَهُم دَعوَةً ولا يَنقُصُ لَهُم نَصيبا مِنَ اللَّذَّةِ . فَإِلى هذا يا عِبادَ اللّه ِ يَشتاقُ إلَيهِ مَن كانَ لَهُ عَقلٌ ، ويَعمَلُ لَهُ بِتَقوَى اللّه ِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ .
امام على عليه السلام ـ در نامه اش به محمّد بن ابى بكر و مصريان ـ : بر شما باد پروا داشتن از خدا؛ زيرا هيچ چيز به مانند پرواى از خدا ، جامع خوبى ها نيست و به هيچ چيز چون تقوا نمى توان به خير دنيا و آخرت رسيد . خداوندمى فرمايد: «به آنان كه تقوا پيشه كرده اند ، گفته مى شود : پروردگارتان چه فرو مى فرستاد؟ مى گويند: خوبى. براى آنان كه نيكى كردند ، در اين دنيا نيكى است، و البته سراى آخرت ، بهتر است، و چه نيكوست جايگاه تقوا پيشگان» .
بدانيد اى بندگان خدا كه مؤمن ، براى سه پاداش كار مى كند: يا براى خير دنيا؛ زيرا كه خداوند ، او را در همين دنيا براى كارش پاداش مى دهد. خداى
سبحان درباره ابراهيم فرموده است: «و مزدش را در دنيا به او داديم و در آخرت نيز از شايستگان خواهد بود» . پس، هركه براى خداى متعال كار كند ، خداوند ، مزدش را در دنيا و آخرت به او مى دهد و در هر دو جا خواست هاى او را بر مى آورد. خداوندفرموده است: «اى بندگان من كه ايمان آورده ايد ! از پروردگارتان بترسيد. براى آنان كه خوبى كردند ، در اين دنيا خوبى است، و زمين خدا پهناور است . براستى كه شكيبايان مزد خويش را بى حساب ، دريافت خواهند كرد» . پس خداوند ، آنان را بدانچه در دنيا عطايشان كرده است ، در آخرت حسابرسى نمى كند. خداىفرموده است: «براى آنان كه كار نيك كنند ، پاداش نيك است و افزونى» . مراد از پاداش نيك، بهشت است و از افزونى، دنيا.
و يا براى خير آخرت [كار مى كند]؛ زيرا كه خداوند در برابر هر كار نيكى يك گناه مى بخشد. خداى مى فرمايد: «همانا خوبى ها بدى ها را از بين مى برند. اين ، پندى است براى پندگيرندگان» تا اين كه چون روز قيامت شود ، خوبى هايشان براى آنان محاسبه گردد، سپس به شمار هريك از آنها ، ده تا هفتصد برابر به ايشان عطا كند. خداوند مى فرمايد: «اين ، پاداشى است از پروردگار تو ؛ عطايى از روى حساب» . و مى فرمايد: «پس، براى آنان دو برابر آنچه انجام داده اند ، پاداش است و آنها در غرفه ها [ى بهشتى] آسوده خاطر خواهند بود» پس ـ خدايتان رحمت كناد ـ به اين همه پاداش ، روى آوريد و براى آن كار كنيد و به ترغيب يكديگر بپردازيد.
بدانيد، اى بندگان خدا، كه تقواپيشگان ، خير دنيا و آخرت را به دست آوردند: با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند ؛ ليكن اهل دنيا در آخرت آنان شريكشان نيستند. خداوند ، از دنيا به آن اندازه اى كه بسنده شان كند و بى نيازشان سازد، برايشان مباح و روا ساخت. خداوند بلند نام مى فرمايد: «بگو: چه كسى زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و روزى هاى
پاكيزه، را حرام گردانيده است؟ بگو: همه اينها در زندگى دنيا از آنِ كسانى است كه ايمان آورده اند و روز قيامت نيز ويژه آنان است. اين گونه ، آيات خود را براى گروهى كه مى دانند ، به روشنى بيان مى كنيم» . آنان در دنيا به بهترين وجه زيستند، به بهترين وجه ، خوردند و با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند. در كنار آنان ، از خوراك هاى پاكيزه اى كه اهل دنيا مى خورند خوردند و از نوشيدنى هاى گوارايى كه ايشان مى نوشند، نوشيدند و از بهترين لباس هايى كه مى پوشند، پوشيدند و در بهترين خانه هايى كه ايشان سكونت مى كنند، سكونت كردند و مانند آنها با بهترين همسران ، ازدواج كردند و بر بهترين مَركب ها سوار شدند ؛ همانند اهل دنيا از لذّت دنيا بهره مند شدند و فردا [ى قيامت [هم در جوار خداوند هستند و از او آرزو و تمنّا مى كنند و خدا آرزوهايشان را بر مى آورد ؛ نه دعا و درخواستى از ايشان را ردّ مى كند و نه از بهره لذّت هايشان چيزى مى كاهد. پس، اى بندگان خدا! هركه را خِرَدى باشد ، به چنين چيزى اشتياق مى ورزد و براى آن كار مى كند و تقواى الهى در پيش مى گيرد . هيچ توش و توانى نيست ، مگر به واسطه خداوند.
بدانيد اى بندگان خدا كه مؤمن ، براى سه پاداش كار مى كند: يا براى خير دنيا؛ زيرا كه خداوند ، او را در همين دنيا براى كارش پاداش مى دهد. خداى
سبحان درباره ابراهيم فرموده است: «و مزدش را در دنيا به او داديم و در آخرت نيز از شايستگان خواهد بود» . پس، هركه براى خداى متعال كار كند ، خداوند ، مزدش را در دنيا و آخرت به او مى دهد و در هر دو جا خواست هاى او را بر مى آورد. خداوندفرموده است: «اى بندگان من كه ايمان آورده ايد ! از پروردگارتان بترسيد. براى آنان كه خوبى كردند ، در اين دنيا خوبى است، و زمين خدا پهناور است . براستى كه شكيبايان مزد خويش را بى حساب ، دريافت خواهند كرد» . پس خداوند ، آنان را بدانچه در دنيا عطايشان كرده است ، در آخرت حسابرسى نمى كند. خداىفرموده است: «براى آنان كه كار نيك كنند ، پاداش نيك است و افزونى» . مراد از پاداش نيك، بهشت است و از افزونى، دنيا.
و يا براى خير آخرت [كار مى كند]؛ زيرا كه خداوند در برابر هر كار نيكى يك گناه مى بخشد. خداى مى فرمايد: «همانا خوبى ها بدى ها را از بين مى برند. اين ، پندى است براى پندگيرندگان» تا اين كه چون روز قيامت شود ، خوبى هايشان براى آنان محاسبه گردد، سپس به شمار هريك از آنها ، ده تا هفتصد برابر به ايشان عطا كند. خداوند مى فرمايد: «اين ، پاداشى است از پروردگار تو ؛ عطايى از روى حساب» . و مى فرمايد: «پس، براى آنان دو برابر آنچه انجام داده اند ، پاداش است و آنها در غرفه ها [ى بهشتى] آسوده خاطر خواهند بود» پس ـ خدايتان رحمت كناد ـ به اين همه پاداش ، روى آوريد و براى آن كار كنيد و به ترغيب يكديگر بپردازيد.
بدانيد، اى بندگان خدا، كه تقواپيشگان ، خير دنيا و آخرت را به دست آوردند: با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند ؛ ليكن اهل دنيا در آخرت آنان شريكشان نيستند. خداوند ، از دنيا به آن اندازه اى كه بسنده شان كند و بى نيازشان سازد، برايشان مباح و روا ساخت. خداوند بلند نام مى فرمايد: «بگو: چه كسى زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و روزى هاى
پاكيزه، را حرام گردانيده است؟ بگو: همه اينها در زندگى دنيا از آنِ كسانى است كه ايمان آورده اند و روز قيامت نيز ويژه آنان است. اين گونه ، آيات خود را براى گروهى كه مى دانند ، به روشنى بيان مى كنيم» . آنان در دنيا به بهترين وجه زيستند، به بهترين وجه ، خوردند و با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند. در كنار آنان ، از خوراك هاى پاكيزه اى كه اهل دنيا مى خورند خوردند و از نوشيدنى هاى گوارايى كه ايشان مى نوشند، نوشيدند و از بهترين لباس هايى كه مى پوشند، پوشيدند و در بهترين خانه هايى كه ايشان سكونت مى كنند، سكونت كردند و مانند آنها با بهترين همسران ، ازدواج كردند و بر بهترين مَركب ها سوار شدند ؛ همانند اهل دنيا از لذّت دنيا بهره مند شدند و فردا [ى قيامت [هم در جوار خداوند هستند و از او آرزو و تمنّا مى كنند و خدا آرزوهايشان را بر مى آورد ؛ نه دعا و درخواستى از ايشان را ردّ مى كند و نه از بهره لذّت هايشان چيزى مى كاهد. پس، اى بندگان خدا! هركه را خِرَدى باشد ، به چنين چيزى اشتياق مى ورزد و براى آن كار مى كند و تقواى الهى در پيش مى گيرد . هيچ توش و توانى نيست ، مگر به واسطه خداوند.