احادیث امام کاظم علیه السلام

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! خردمندان به دنيا بى رغبتند و به آخرت مشتاق؛ زيرا مى دانند كه دنيا طالب است و مطلوب .[طالب بودن دنيا به اين معناست كه دنيا روزى مقدّر كسانى را كه در آن به سر مى برند به آنها مى رساند تا زمانى كه اجل مقرّر آنان فرا رسد و مطلوب بودن آن عبارت از سعى و كوشش دنياخواهان در جهت تحصيل دنيا و فراهم آوردن بهترين زندگى براى خود مى باشد. طالب بودن آخرت عبارت از رسيدن اجل و مرگ مردم دنيا و سوق دادن آنها به جهان آخرت است و مطلوب بودن آن عبارت از كوشش و تلاش آخرت طلبان براى دستيابى به نعمت آخرت است تا در آن جهان از بهترين حال و روز برخوردار باشند. طالب بودن دنيا به معنايى كه گفته شد، بر كسى پوشيده نيست؛ چرا كه روزى اهل دنيا براى همگان مقدّر و تضمين شده و لا جرم به انسان مى رسد، چه انسان آن را بخواهد يا نخواهد «و هيچ جنبنده اى در روى زمين نيست مگر اينكه روزى آن به عهده خداست». آخرت نيز طالب است؛ چرا كه اجل نيز همانند روزى مقدّر و قطعى است «بگو: اگر از مرگ يا كشته شدن بگريزيد، هرگز اين گريز براى شما سودى نمى بخشد، و در آن صورت جز اندكى برخوردار نخواهيد شد» (به نقل از پاورقى الكافى).]و آخرت نيز طالب است و مطلوب؛ زيرا هر كه آخرت را طلب كند، دنيا در طلب او برآيد تا او روزى خود را از آن به تمام و كمال دريافت دارد و هر كه دنيا را طلب كند، آخرت در طلب او برآيد و مرگ به سراغش آيد و دنيا و آخرتش را بر او تباه گرداند.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! هر كه توانگرىِ بدون دارايى خواهد، و آسايش دل از حسد، و سلامت دين، بايد به درگاه خدا زارى كند و از او بخواهد كه خردش را كامل گرداند؛ زيرا هركه عاقل باشد، به آنچه او را بسنده كند قناعت ورزد و هر كه به آنچه بسنده اش كند قانع باشد، بى نياز گردد و هر كه بدانچه بسنده اش مى كند قانع نباشد، هرگز به بى نيازى نرسد.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! خداوند از زبان مردمى نيك كردار بازگو كرده است كه آنان گفتند:«اى پروردگار ما! دل هاى ما را بعد از آنكه هدايتمان كردى منحرف مگردان و ما را از نزد خودت رحمتى ببخش، كه تويى بسيار بخشنده»؛ زيرا دانستند كه دل ها منحرف مى شوند و به [دوران] كورى و گمراهى خويش برمى گردند. هر كه [معرفتش را ]از خدا فرا نگيرد، از خدا نخواهد ترسيد و هر كه خدايى نينديشد، دلش بر شناختى استوار گره نخورد، شناختى كه آن را ببيند و حقيقت آن را در دلش بيابد و هيچ كس چنين نباشد مگر كسى كه گفتارش با كردارش بخواند و نهانش با آشكارش بسازد؛ زيرا خداوند خجسته نام، به درون نا پيداى خرد [هر فرد ]رهنمون نشد مگر به واسطه آنچه از آن نمودار است و گوياى آن.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! امير المؤمنين عليه السلام مى فرمود: خداوند به چيزى بهتر از عقل پرستش نشده است، و خرد انسان كامل نباشد تا اينكه در او چند خصلت گوناگون باشد: كفر و بدى از وى نتراود، به هدايت و خوبى او اميد برود، زيادى مالش را ببخشد، از زياده گويى بپرهيزد، بهره اش از دنيا همان خوراك روزانه اش باشد، تا عمر دارد از دانش سير نشود، خوارىِ با خدا نزد او خوشتر باشد از عزّت با غير او، افتادگى نزد وى محبوبتر از بلندى و شرافت باشد، احسان اندك ديگران را زياد شمارد و احسان زياد خود را اندك داند، همه مردم را بهتر از خود بيند و خودش را از همه آنها بدتر شمارد و اين تمامِ مطلب است .[يعنى هر امرى از امور دين با اين تمام و كامل مى شود، يا گويى با داشتن آن به همه امور دين رسيده شده است. شايد هم مقصود اين باشد كه تماميت و كمال عقل با اين امور تحقّق مى يابد (به نقل از پاورقى الكافى).].

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! خردمند دروغ نمى گويد، هرچند دل خواهش در آن باشد.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! دين ندارد كسى كه جوانمردى ندارد و جوانمردى ندارد كسى كه خرد ندارد .[علّتش اين است كه كسى كه خرد نداشته باشد نمى داند چه امورى شايسته و زيبنده اوست و چه چيزهايى شايسته و زيبنده او نيست و لذا كارهاى شايسته خود را ترك مى كند و آنچه را در خور او نيست به جا مى آورد و كسى كه چنين باشد از دين بى بهره است. مروّت، به معناى انسانيّت و كمال مردانگى است و اين صفت در بردارنده خوى هاى والا و آداب نيكو مى باشد (به نقل از پانوشت الكافى).]و با ارزشترين مردم كسى است كه دنيا براى او ارزش و منزلتى نداشته باشد. بدانيد كه پيكرهاى شما بهايى جز بهشت ندارد .[يعنى هيچ چيز جز بهشت شايسته آن نيست كه بهاى بدن آدمى باشد. امام عليه السلام به كار گرفتن بدن در دستاوردهاى ماندگار و جاويدان را به فروختن آن به بهشت تشبيه فرموده است، علّتش اين است كه بدن ها، به دليل توجّه نفْس آنها به جهانِ ديگر، روز به روز در حال كاهش و فرسايش است. اگر نفْس يك نفْس سعادتمند باشد، غايت سعى او در اين دنيا و انقطاع حيات بدنيش، خداوند سبحان و نعمت بهشت است؛ زيرا در راه هدايت و راست قدم بر مى دارد. بنا بر اين، گويى در يك معامله با خداوند متعال، بدن خود را به بهاى بهشت فروخته است و براى همين خداوند او را آفريده است<BR/> و اگر نفْس، شقاوتمند باشد فرجام تلاش او و به سر آمدن اجل و عمرش قرين شدن با شيطان و عذاب آتش است؛ چون در طريق گمراهى قدم برمى دارد. بنا بر اين، گويى بدن خود را در معامله اى با شيطان، به بهاى شهوت هاى فناپذير و لذّت هاى حيوانى فروخته است، شهوت ها و لذّت هايى كه بزودى به آتش هاى سوزان و دردناكى تبديل مى شوند كه امروز از دسترس حواس مردم دنيا پنهان و پوشيده اند و فرداى قيامت بروز مى كنند «و دوزخ براى هر كه بيند آشكار گردد» و اين جاست كه باطل گرايان زيان كنند (به نقل از پانوشت الكافى).]، پس آنها را به بهايى غير از بهشت نفروشيد.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! امير المؤمنين عليه السلام مى فرمود: از نشانه هاى خردمند اين است كه در او سه خصلت باشد: هرگاه از او پرسش شود پاسخ گويد، و چون مردم از سخن درمانند او سخن گويد، و نظرى ارائه دهد كه خير و صلاح اهل مجلس در آن باشد. كسى كه چيزى از اين سه خصلت در او نباشد، احمق است
امير المؤمنين عليه السلام فرمود: در صدر مجلس نبايد نشيند مگر مردى كه اين سه خصلت يا يكى از آنها را داشته باشد و كسى كه چيزى از اين خصلت ها در او نباشد و در صدر نشيند، احمق است.

امام كاظم عليه السلام : حسن بن على عليهما السلام فرمود: هرگاه حاجتى خواستيد آن را از اهلش بخواهيد.عرض شد: يا بن رسول اللّه ! اهلش چه كسانى هستند؟ فرمود: همانان كه خداوند در كتاب خود بيان كرده و از ايشان ياد نموده و فرموده است: «تنها اولو الالباب يادآور شوند».فرمود: منظور، خردمندانند.

امام كاظم عليه السلام : على بن الحسين عليهما السلام فرمود: همنشينى .[اين سخن امام عليه السلام ترغيبى است به معاشرت با مردم و انس گرفتن با آنها و بهره مند شدن از فضايل اهل فضيلت و نيز نهى و بازداشتى است از گوشه گيرى و دورى از مردم كه دو عامل پيدايش نفاق و وسواس و محروميت از مشرب كامل محمّدى صلى الله عليه و آله و مقام پسنديده و موجب ترك بسيارى از فضايل و خوبى ها و از دست دادن سنّت هاى شرعى و آداب جمعه و جماعات و بسته شدن ابواب مكارم اخلاق و خصلت هاى والاى انسانى هستند (به نقل از پانوشت الكافى).]با صالحان باعث صلاح و پاكى مى شود و آداب دانشمندان خرد را مى افزايد و فرمانبرى از حكمرانان عادل مايه كمال عزّت و اقتدار است و بهره بردارى از دارايى، كمال انسانيّت و مردانگى است .[يعنى رشد و توسعه دادن سرمايه از طريق تجارت و كسب و كار نشانه كمال انسانيت و نيز موجب آن است؛ زيرا در اين صورت انسان به ديگران نيازمند نمى شود و به علاوه امكان انجام كارهايى را كه در خور و شايسته اوست پيدا مى كند (به نقل از پانوشت الكافى).]و ارشاد كردن مشورت خواه، اداى حقّ نعمت است و خوددارى از آزار رسانى نشانه كمال عقل و مايه آسايش تن در دنيا و آخرت است.

امام كاظم عليه السلام : اى هشام! خردمند به كسى كه مى ترسد دروغ گويش خواند، سخنى (حديث و خبرى) نمى گويد و از كسى كه بيم مضايقه اش را دارد، چيزى نمى خواهد و به چيزى كه نمى تواند، وعده نمى دهد و بدانچه از اميد بستن به آن سرزنش شود، اميد نمى بندد .[يعنى خردمند به آنچه فراتر از صلاحيت و سزامندى اوست اميد نمى بندند (به نقل از پاورقى الكافى).]و به كارى كه بترسد در آن درماند، اقدام نمى كند.