رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ـ و قد سألَهُ ابنُ مسعودٍ عن تِجارةِ الآخِرَةِ ـ : لا تُريحَنَّ لِسانَكَ عَن ذِكرِ اللّه ِ ، و ذلكَ أنْ تقولَ : «سبحانَ اللّه و الحمدُ للّه و لا إلهَ إلاّ اللّه و اللّه ُ أكبر» فهذهِ التِّجارةُ المُرْبِحَةُ ، و قال اللّه ُ تعالى : «يَرجُون تِجارةً لن تَبور * لِيُوفّيهم اُجورَهم و يزيدَهم من فضله» .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به پرسش ابن مسعود درباره تجارت آخرت ـ فرمود : اين كه زبان خود را از ذكر خدا آرام مگذارى و بگويى: «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلاّ اللّه و اللّه اكبر» اين است تجارت سودآور. خداوند متعال مى فرمايد: «اميدوار به تجارتى هستند كه هرگز زيان نمى كند. خدا پاداششان را به تمامى مى دهد و از فضل خود چيزى بر آن مى افزايد».
عنه صلى الله عليه و آله :كلُّ ما أبْصَرْتَهُ بعَينِكَ و اسْتَحْلاهُ قلبُكَ فاجعَلْهُ للّه ِ، فذلكَ تِجارةُ الآخِرَةِ، لأنَّ اللّه َ يقولُ: «ما عِندَكُم يَنْفَدُ و ما عِندَ اللّه ِ باقٍ» .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر چه ديدگانت ديد و خوش آيند دلت شد آن را به خداوند وا گذار؛ زيرا اين است تجارت آخرت و خداوند مى فرمايد: «آنچه نزد شماست رفتنى است و آنچه نزد خداست ماندنى است».
عنه صلى الله عليه و آله :تاجِرُ الدُّنيا مُخاطِرٌ بنفسِهِ و مالِهِ ، و تاجِرُ الآخِرَةِ غانِمٌ رابِحٌ ، و أوَّلُ رِبْحهِ نَفسُهُ ثُمَّ جَنّةُ المَأوى .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :تاجرِ دنيا خود و مالش را به خطر مى افكند و تاجرِ آخرت غنيمت و سود مى برد. نخستين سود او نفس اوست و سپس بهشت برين.
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :يا أبا ذرٍّ ، يقولُ اللّه ُ جلَّ ثَناؤهُ : و عِزَّتي و جَلالي، لا يُؤْثِرُ عَبْدي هَوايَ على هَواهُ إلاّ جَعَلتُ غِناهُ في نَفسِهِ، و هُمومَهُ في آخِرَتِهِ، و ضَمَّنْتُ السّماواتِ و الأرضَ رِزقَهُ، و كَفَفْتُ علَيهِ ضَيْعَتَهُ ، و كُنتُ لَه مِن وراءِ تِجارةِ كُلِّ تاجرٍ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى ابوذر! خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند كه بنده اى خواهش مرا بر خواهش خود ترجيح نمى دهد، مگر آن كه بى نيازى را در جانش قرار مى دهم و آخرت را فكر و ذِكر او مى گردانم و آسمانها و زمين را ضامن روزى اش مى كنم و كار و بارش را كفايت مى بخشم و در تجارت با هر تاجرى طرف او را دارم.
عنه صلى الله عليه و آله :يا بنَ مسعودٍ، و الّذي بَعَثني بالحقِّ نَبيّا إنَّ مَن يَدَعُ الدُّنيا و يُقبِلُ على تِجارهِ الآخِرَةِ فإنَّ اللّه َ تعالى يَتَّجِرُ لَهُ مِن وراءِ تِجارتِهِ، و يُربِحُ اللّه ُ تِجارتَهُ، يقولُ اللّه ُ تعالى : «رِجالٌ لا تُلهيهم تِجارَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّه ِ وَ إِقامِ الصَّلاَةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ» .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى پسر مسعود! سوگند به آن كس كه به حق مرا [ به پيامبرى ]برانگيخت ، هر كس دنيا را وا گذارَد و به تجارتِ آخرت رو كند، خداوند متعال، پشت سر تجارت او برايش تجارت مى كند و به تجارتش سود مى بخشد. خداوند متعال مى فرمايد: «مردانى كه هيچ تجارت خريد و فروشى ، از ياد خدا و نماز گزاردن و زكات دادن بازشان نمى دارد».
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :اقْرَؤوا القرآنَ و اعْمَلوا بهِ، و لا تَجْفوا عنهُ و لا تَغْلوا فيهِ و لا تَأْكُلوا بهِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :قرآن را بخوانيد و به آن عمل كنيد. از قرآن دورى مكنيد و درباره آن گزافه نگوييد و آن را وسيله امرار معاش قرار ندهيد.
عنه صلى الله عليه و آله :مَن قَرَأ القرآنَ فلْيَسْألِ اللّه َ بهِ ، فإنَّهُ سَيأتي أقْوامٌ يَقرْؤونَ القُرآنَ و يَسْألونَ بهِ النّاسَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس قرآن را بخواند بايد مزد آن را از خدا بخواهد، كه بزودى مردمانى مى آيند كه قرآن مى خوانند و به وسيله آن از مردم [مزد] مى خواهند (قرآن را وسيله ارتزاق قرار مى دهند).
رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله :شِرارُ اُمَّتِي : الَّذينَ وُلِدوا فِي النَّعيمِ و غُذوا بِهِ ، هِمَّتُهُم ألوانُ الطَّعامِ و ألوانُ الثِّيابِ ، يَتَشَدَّقونَ فِي الكَلامِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بَدانِ امّت من آنانند كه در نعمت زاده مى شوند و با آن بار مى آيند ؛ همّتشان صرف غذاها و جامه هاى رنگارنگ مى گردد و در سخن گفتن مراعات ديگران را نمى كنند .
عنه صلى الله عليه و آله :مَن قَضى نَهمَتَهُ فِي الدُّنيا حيلَ بَينَهُ و بَينَ شَهوَتِهِ فِي الآخِرَةِ ، و مَن مَدَّ عَينَهُ إلى زينَةِ المُترَفينَ كانَ مَهيناً في مَلَكوتِ السَّماءِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس همه نيازهاى خود را از دنيا برآورد ، روز آخرت به خواسته اش نمى رسد ؛ و هر كه به زيور ناز پروردگان چشم دوزد ، در ملكوت آسمان خوار است .
عنه صلى الله عليه و آله :يَا بنَ مَسعودٍ ، سَيَأتي مِن بَعدي أقوامٌ يَأكُلونَ طَيِّباتِ الطَّعامِ و ألوانَها ، و يَركَبونَ الدَّوابَّ ، و يَتَزَيَّنونَ بِزينَةِ المَرأَةِ لِزَوجِها ، و يَتَبَرَّجونَ تَبَرُّجَ النِّساءِ ، و زِيُّهُم مِثلُ زِيِّ المُلوكِ الجَبابِرَةِ ، هُم مُنافِقو هذِهِ الاُمَّةِ في آخِرِ الزَّمانِ ، شارِبُو القَهَواتِ ، لاعِبونَ بِالكِعابِ ، راكِبُو الشَّهَواتِ ، تارِكُو الجَماعاتِ ، راقِدونَ عَنِ العَتَماتِ ، مُفَرِّطونَ فِي الغَدَواتِ ؛ يَقولُ اللّه ُ تَعالى : «فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُواْ الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُواْ الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا» .
يَا بنَ مَسعودٍ ، مَثَلُهُم مَثَلُ الدِّفلى ؛ زَهرَتُها حَسَنَةٌ و طَعمُها مُرٌّ ، كَلامُهُمُ الحِكمَةُ ، و أعمالُهُم داءٌ لا تَقبَلُ الدَّواءَ ؛ «أَ فَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» .
يَا بنَ مَسعودٍ ، ما يَنفَعُ مَن يَتَنَعَّمُ فِي الدُّنيا إذا اُخلِدَ فِي النّارِ ؟! «يَعْلَمُونَ ظاهِرًا
مِّنَ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ عَنِ الاْخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ» . يَبنونَ الدُّورَ ، و يُشَيِّدونَ القُصورَ ، و يُزَخرِفونَ المَساجِدَ ، لَيسَت هِمَّتُهُم إلاَّ الدُّنيا ، عاكِفونَ عَلَيها ، مُعتَمِدونَ فيها ، آلِهَتُهُم بُطونُهُم ؛ قالَ اللّه ُ تَعالى : «وَ تَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ * وَ إِذَا بَطَشْتُم بَطَشْتُمْ جَبَّارِينَ * فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُونِ» ، و قالَ اللّه ُ تَعالى : «أَ فَرَأيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَـهَهُ هَوَيهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى بَصَرِهِ غِشوةٌ فَمَن يَهديهِ مِن بَعدِ اللّه أَ فَلاَ تَذَكَّرُونَ» . و ما هُوَ إلاّ مُنافِقٌ جَعَلَ دينَهُ هَواهُ ، و إلهَهُ بَطنَهُ ، كُلُّ مَا اشتَهى مِنَ الحَلالِ وَ الحَرامِ لَم يَمتَنِع مِنهُ ؛ قالَ اللّه ُ تَعالى : «وَ فَرِحُواْ بِالْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ مَا الْحَيَوةُ الدُّنْيَا فِى الاْخِرَةِ إِلاَّ مَتَاعٌ» .
يَا بنَ مَسعودٍ ، مَحاريبُهُم نِساؤُهُم ، و شَرَفُهُمُ الدَّراهِمُ وَ الدَّنانيرُ ، و هِمَّتُهُم بُطونُهُم ، اُولئِكَ هُم شَرُّ الأَشرارِ ، الفِتنَةُ مِنهُم و إلَيهِم تَعودُ .
يَا بنَ مَسعودٍ ، قَولُ اللّه ِ تَعالى : «أَ فَرَءَيْتَ
إِن مَّتَّعْناهُمْ سِنِينَ * ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُواْ يُـوعَـدُونَ * مَـا أَغْـنَـى عَـنْـهُـم مَّـا كَـانُـواْ يُمَتَّعُونَ» .
يَا بنَ مَسعودٍ ، أجسادُهُم لا تَشبَعُ ، و قُلوبُهُم لا تَخشَعُ .
يَا بنَ مَسعودٍ ، الإِسلامُ بَدَأَ غَريبا و سَيَعودُ غَريبا كَما بَدَأَ ، فَطوبى لِلغُرَباءِ ! فَمَن أدرَكَ ذلِكَ الزَّمانَ مِن أعقابِكُم فَلا تُسَلِّموا عَلَيهِم في ناديهِم ، و لا تُشَيِّعوا جَنائِزَهُم ، و لا تَعودوا مَرضاهُم ؛ فَإِنَّهُم يَستَنّونَ بِسُنَّتِكُم ، و يَظهَرونَ بِدَعواكُم ، و يُخالِفونَ أفعالَكُم ؛ فَيَموتونَ عَلى غَيرِ مِلَّتِكُم ، اُولئِكَ لَيسوا مِنّي و لا أنَا مِنهُم .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى ابن مسعود! پس از من گروه هايى مى آيند كه غذاهاى نِكو و رنگارنگ مى خورند و بر چارپايان سوار مى شوند و خود را چنان زينت مى كنند كه زنى براى همسرش زينت مى كند و همچون زنان زيور آرايى مى نمايند و همانند شاهان ستمگر جامه مى پوشند ؛ آنان منافقانِ اين امّت در آخر الزمان هستند كه شراب مى نوشند و با قاب ، قمار مى كنند و شهوت مى رانند و نمازهاى جماعت را وا مى نهند و خواب ابتداى شب را وا مى گذارند و در صبحگاهان بسيار مى خوابند . خداى تعالى مى فرمايد: «آن گاه ، كسانى جانشين اينان گشتند كه نماز را وا نهادند و پيرو شهوت ها شدند . آنان به زودى در غَى (وادى اى در جهنم) فرو خواهند افتاد» .
ابن مسعود! آنان همانند خرزهره اند كه گلى زيبا دارد ، اما مزه اش سخت تلخ است . گفتارشان حكيمانه جلوه مى كند ؛ اما كردارشان بيمارى اى درمان نا پذير است : «آيا در قرآن نمى انديشند يا بر قلب هاشان قفل ها است؟».
ابن مسعود! آن كه در دنيا با ناز پروردگى زيست مى كند ، چه سودى مى برد آن گاه كه در آتش جاودانه
مى گردد؟! «آنان به جلوه بيرونى زندگى دنيا آگاهند ؛ اما از آخرت بى خبرند» . خانه ها مى سازند ؛ كاخ ها بر پا مى كنند ؛ مسجدها را به زيور مى آرايند ؛ مقصد همه تلاش هاشان تنها دنيا است و به آن روى آورده اند و دل بسته اند . خداىِ آنان ، شكم هاشان است . خداىِ برترين فرموده است: «با اين پندار كه همواره زنده ايد ، دژها و كاخ ها برمى افرازيد؟ و به گاه انتقام گيرى ، همچون سركشان رفتار مى كنيد؟ پس تقواى خدا را پيش گيريد و از من فرمان بريد» . و نيز خداى برترين فرموده است: «آيا ديده اى آن كه هوسش را خداى خود گرفت و خدا با وجود علم گمراهش ساخت و بر گوش و دلش مهر نهاد و بر ديده اش پرده انداخت ؟ پس از خدا چه كسى هدايتش خواهد كرد ؟ آيا پند نمى گيريد؟» چنين كسى جز منافق نيست كه هوس خويش را دين خود ساخته و شكمش را خداى خويش ؛ از هر چه دلش بخواهد ، خواه حلال و خواه حرام ، نمى پرهيزد . خداى برترين فرموده است: «اينان به همين زندگى پست خشنودند ؛ اما اين زندگى در برابر زندگى آخرت ، تنها كالايى ناچيز است» .
ابن مسعود! محراب هاى اينان زنانشانند ؛ شرافت ايشان در درهم و دينار است ؛ همه توانشان را در راه شكم خود به كار مى گيرند . اينان در ميان بَدان ، بدترينند ؛ هم خاستگاه فتنه اند و هم بازگشتگاه آن .
ابن مسعود! سخن خداى برترين چنين است: «مگر نمى دانى اگر سال ها آنان را
برخوردار كنيم ، آنگاه عذاب موعود به آنها رسد آن چه از آن برخوردار مى شدند به كارشان نمى آيد؟».
ابن مسعود! كالبدهاى ايشان هيچ سيرى نمى پذيرد و دل هاشان نرم و رام نمى گردد .
ابن مسعود! اسلام غريبانه آغاز شد و به همان سان ، غريبانه باز خواهد گشت . پس خوشا سرانجامِ غريبان! از فرزندان شما ، هر كس كه آن روزگار را دريابد، [خطاب به ايشان] سلام ندهيد ؛ جنازه هاشان را تشييع نكنيد ؛ بيمارانشان را عيادت ننماييد ؛ كه آنان گر چه خود را با شما هم سنّت و هم آوا جلوه مى دهند ، امّا رفتارشان همانند شما نيست . پس آنان مسلمان گونه نمى ميرند و نه آن ها از منند و نه من از آن هايم .