مقدمه

«زائر»، هركه باشد، زيارت، هرگاه كه انجام شود، مزار در هرجا و سرزمين كه باشد،
كانونى براى رشد معنويات و زمينه اى براى تقويت ارزشهاى الهى در انسانهاست.
چه زيارت «خانه خدا» باشد،
چه زيارت مرقد «رسول الله»، چه زيارت قبور اولياء دين و مدفونين مظلوم «بقيع»، و چه شهداىِ «اُحُد» و مدفونين قبرستان ابوطالب ـ در مكه ـ و به خاك آرميدگان در شهرهاى مختلف و زيارتگاههاى دور و نزديك، مشهور و گمنام.
اينها همه، دل و جان را روشن ساخته و اميد مى بخشند، حتى زيارت قبور مؤمنان و صالحان نيز انسان را به ياد آخرت و صلاح مى اندازد و ياد خدا را در دلها بيدار مى سازد.
مكانهاى مقدس و مذهبى، انسان را به خدا نزديك مى كند و حالت «خضوع» و آرامش ايجاد كرده، روح را سرشار از خلوص، دل را پر از اميد، جان را لبريز از صفا و عشق مى سازد.
زيارت مراقد مطهر معصومين عليهم السلام گامى در مسير تزكيه است. اين ديدارها، مقدمه «قرب معنوى» است و زمينه را براى همسوشدن با آن انسانهاى والا و اسوه هاى كمال فراهم مى كند.
اما ... كدام زيارت؟
آگاهانه؟ يا تقليدى و شكلى؟!...
زيارت، يك عمل تكرارى و بى روح نيست.
زائر نبايد به ظواهر و شكلها و ساختمانها بنگرد و نگاه به در و ديوار و نور و رواق و كاشيكارى و آينه كارى، او را از عظمت و معنويت معصومين غافل گرداند.
زيارتگاهها، محيطهاى پاكى است كه صداقت و كمال را به ياد مى آورد و بازدارنده از رذايل و افزاينده فضايل است.
هرچه ميزان خداشناسى، پيغمبرشناسى، امام شناسى و «معرفت ولىّ معصوم» بيشتر باشد، به همان اندازه، نصيب زائر از بركات اين قبور نورانى و مزارهاى متبرك بيشتر خواهد بود.
زيارت، نوعى حضور در برابر «آينه» است.
زيارت، خود را به «ميزان» عرضه كردن است.
زيارت، خود را به «محك» زدن و خويش را با «الگو» و «مدل» سنجيدن است، چرا كه ائمه و اولياء خدا، ملاك و معيارند.
ايستادن در برابر آينه هاى فضيلت نما، «رذيلت» ها را خود به خود مى نماياند و قرار گرفتن در مقابل آينه هاى كمال، «نقص» ها را نشان مى دهد.
زائر، وقتى در برابر يك حجت خدا و امام معصوم و پيشواى شهيد قرار مى گيرد و در مزار رهبران دين، با «شناخت» و «بصيرت» حضور مى يابد و شرط «عارفا بحقّه» را فراهم مى آورد، و مى داند كه آنان، كمال مجسم و فضيلت متبلورند و آنان را به عنوان جلوه اى از نور خدا و چشمه اى از فيض «رب» و تبلورى از اخلاص و ايمان و عبوديت مى شناسد، عظمت آنان را دريافته، متوجه نقصها و ضعفهاى خود مى شود.
پاكى آنان، زائر را به آلودگيهايش آشنا مى سازد.
روحانيت آنان، زائر را به ماديت و دنياگرايى اش واقف مى كند.
اينجاست كه «زيارت»، كلاسى براى «خودشناسى» و «خودسازى» مى گردد، و ... زائر شاگردى در اين مكتب، و استادانش: «اولياءالله»، و كلاسش: «زيارتگاهها»!
اميد است كه قبولى در كلاس زيارت، در سايه معرفت و محبت، نصيبمان گردد.
جواد محدثى

امام صـادق عليه السلام فرمود: زيارت قبر پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و زيارت قبر شهيدان و زيارت قبر امام حسين عليه السلام برابر است با يك حجّ مقبول همراه رسول خدا صلي الله عليه و آله.

پيامبر اسـلام صلي الله عليه و آله فرمود: هركس به زيارت من آيد، در روز قيامت شفيع او خواهم بود.

حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس از كنار قبرم بر من سلام دهد، آن را مى شنوم و هركس از دور بر من سلام دهد، آن را به من مى رسانند.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس مرا زيارت كند، يا يكى از فرزندانم را زيارت كند، من هم روز قيامت به زيارت او مى روم و او را از هول و هراسهاى قيامت مى رهانم.

امام محمدباقر عليه السلام فرمود: همانا مردم فرمان يافته اند كه سراغ اين سنگها (ى كعبه) آمده، آنها را طواف كنند، سپس نزد ما آيند و ولايت و همبستگى خويش را به ما خبر دهند و يارى خويش را بر ما عرضه كنند.

امام صـادق عليه السلام فرمود: هرگاه يكى از شما به زيارت حج رفت، آن را با زيارت ما به پايان برساند، چرا كه اين (ديدار ما) از نشانه هاى تماميّت وكمال حجّ است.

امام صـادق عليه السلام فرمود: حضرت زهرا عليهاالسلام پس از رسول خدا صلي الله عليه و آله هفتاد و پنج روز زيست. در اين مدّت هرگز شاد و خندان ديده نشد. در هفته دو روز (روزهاى دوشنبه و پنج شنبه) سر قبر شهدا مى رفت.

حضرت امام صـادق عليه السلام فرمود: هر كس ما را پس از وفاتمان زيارت كند، گويا ما را در حال حيات، زيارت كرده است.

امام صادق عليه السلام درباره آيه «خذوا زينتكم عندَ كُلّ مسجدٍ» (هنگام عبادت در هر مسجد، زينت خود را همراه داشته باشيد) فرمود: مقصود، غسل هنگام زيارت و ديدار هر امام است.

امام جعـفر صـادق عليه السلام فرمود: هركس يكى از ما (امامان) را زيارت كند، همچون كسى است كه سيدالشّهداء عليه السلام را زيارت كرده است.

حضرت امام رضـا عليه السلام فرمود: براى هر امامى، عهد و پيمانى بر گردن دوستان و پيروان اوست و از نشانه هاى وفاى كامل به اين عهد و پيمان، زيارت قبر امامان است.

به روايت على عليه السلام: روزى پيامبر با صداى بلند گريست. امام حسين عليه السلام عرض كرد: پدرجان چرا گريه كردى؟ پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: جبرئيل به من خبر داد كه شما كشته مى شويد، و قبرهاى شما پراكنده است. امام حسين عليه السلام پرسيد: پدرجان! كسى كه قبرهاى ما را با اين پراكندگى زيارت كند، چه پاداشى دارد؟ فرمود: پسرم! آنان گروههايى از امّت من هستند كه شما را زيارت مى كنند و با آن زيارت، خواستار بركت اند. بر من سزاوار است كه روز قيامت سراغ آنان بروم و از ترسهاى روز قيامت نجاتشان بدهم.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله خطاب به اميرالمؤمنين فرمود: اى اباالحسن! خداى متعال، قبر تو و فرزندانت را بقعه اى از بقعه هاى بهشت و آستانه اى از آستانه هاى آن قرار داده است و همانا خداوند، دلهاى بندگان نجيب و برگزيده خويش را شيفته شما قرار داده است كه در راه زيارت شما خوارى و اذيّتها را به جان مى خرند و قبرهاى شما را آباد مى كنند و بسيار به زيارت آنها مى آيند.

امـام صـادق عليه السلام در جـواب «ابـن مـارد»، كـه از آن حضرت درباره فضيلت زيارت جدّش اميرالمؤمنين عليه السلامسؤال كرد، فرمود: هركس جدّم را حقشناسانه و از روى معرفت به حق او زيارت كند، خداوند در برابر هرگام، برايش پاداش يك حج و عمره مقبول مى نويسد. به خدا قسم اى پسر مارد! هرگز آتش، قدمى را كه در راه زيارت اميرالمؤمنين (سواره يا پياده) غبار آلود شود، نمى سوزاند. اى پسر مارد! اين حديث را با آب طلا بنويس!

امام صـادق عليه السلام فرمود: هرگاه خواستى امام حسين عليه السلام را زيارت كنى، او را با حالتى اندوهگين و گرفته، پريشان و غبارآلود، گرسنه و تشنه زيارت كن.

امـام صـادق عليه السلام به يكى از اصـحابش به نام «محـمد بن مسـلم» كه با تـرس و دلـهره به زيـارت قـبر اباعبداللّه الحسين عليه السلام مى رفت، فرمود: هرچه اين مسأله دشوارتر و پرمخاطره تر باشد، پاداش در آن زيارت نيز به اندازه آن هراس است و هر كس در راه رفتن به زيارت آن حضرت، بيمناك شود، خداوند در روز قيامت كه همه مردم در پيشگاه پروردگار جهانيان حضور مى يابند، او را از ترس و بيم، ايمن مى سازد.

امام محـمد باقر عليه السلام فرمود: شيعيان ما را دستور دهيد كه قبر حسين بن على عليه السلامرا زيارت كنند، چرا كه رفتن به زيارت او، بر هركس كه به پيشوايى الهى آن حضرت معتقد است، واجب است.

پيامبر خـدا صلي الله عليه و آله فرمود: بزودى پاره اى از تن من در سرزمين خراسان به خاك سپرده خواهد شد. هيچ مؤمنى نيست كه او را زيارت كند مگر آنكه خداوند، بهشت را بر او واجب مى كند و بدنش را بر آتش دوزخ حرام مى سازد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله درباره شهادت حسين عليه السلام و زيارت قبر آن حضرت به ابن عبّاس فرمود: هر كس او را زيارت كند، مرا زيارت كرده است و هر كه مرا ديدار كند، گويى خدا را زيارت كرده است و بر خداوند است كه او را به آتش دوزخ عذاب نكند.

امام صـادق عليه السلام فرمود: كسى كه تنگدست باشد و حج واجب برايش فراهم نگردد، پس به زيارت قبر امام حسين عليه السلام برود و عرفه را آنجا باشد.

حضرت صادق عليه السلام فرمود: هركس كه روز عاشورا امام حسين عليه السلام را زيارت كند، بهشت براى او واجب مى شود.

امام صـادق عليه السلام فرمود: هرگاه (زيارت) بر يكى از شما سخت و طاقت فرسا بود و خانه اش هم دور بود، پس بر بام خانه اش بالا رود و دو ركعت نماز بخواند و با سلام دادن به قبر ما اشاره و قصد كند، يقينا سلام او به ما مى رسد.

داود صرفى مى گويد: به امام كاظم عليه السلام عرض كردم: من قبر پدرت را زيارت كردم و آن را براى شما (و به نيابت از شما) قرار دادم. حضرت فرمود: تو از سوى خداوند پاداش بزرگى دارى و از ما نيز براى تو ستايش است.

امام حسـن عسكرى عليه السلام فرمود: مؤمن پنج نشانه دارد: نماز پنجاه ركعت (مجموع واجبات و مستحبات)، زيارت اربعين، انگشتر در دست راست كردن، در سجده پيشانى بر خاك نهادن و بسم الله الرحمن الرحيم را (در نماز) بلند گفتن.

پيامـبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس امام حسن عليه السلام را در بقيع او زيارت كند، در روزى كه قدمها مى لغزد، گام او بر صراط، استوار خواهد بود.

ابن سنان نقل مى كند كه به حضرت رضا عليه السلام عرض كردم: پاداش كسى كه پدرت (امام كاظم عليه السلام) را زيارت كند، چيست؟ فرمود: براى او بهشت است، پس او را زيارت كن.

امام رضـا عليه السلام به دعبل فرمود: روزها و شبهاى چندانى نمى گذرد، مگر اينكه طوس، محلّ رفت و آمد شيعيان و زائران من مى گردد. آگاه باش! پس هر كس مرا در غربتم در طوس زيارت كند، روز قيامت همراه من در رتبه من خواهد بود و آمرزيده خواهد گشت.

امام حـسن عسكرى عليه السلام فرمـود: قبر من در سامرّا، موجب امان براى اهل هر دو طرف (شيعه و سنّى) است.

امام صـادق عليه السلام فرمود: خداوند حرمى دارد كه «مكّه» است، پيامبر خدا را هم حرمى است كه «مدينه» است و اميرالمؤمنين هم حرمى دارد كه «كوفه» است. و ما امامان حرمى داريم كه «قم» است. بزودى بانويى از فرزندان من به نام «فاطمه» در آنجا مدفون خواهد شد كه هر كس او را زيارت كند، بهشت برايش واجب مى شود.

مردى از اهل «رى» با امام هادى عليه السلام ديدار كرد و امام از او پرسيد: كجا بودى؟ گفت: در زيارت امام حسين عليه السلام. حضرت به او فرمود: آگاه باش! اگر قبر حضرت عبدالعظيم را كه پيش شماست زيارت مى كردى، همچون كسى بودى كه حسين بن على عليهماالسلام را زيارت كرده است.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه زيارت امام حسين عليه السلام را ترك كند، در حالى كه قدرت بر اين زيارت دارد، نسبت به رسول خدا و ما اهل بيت، عاق شده است.

امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه يكى از برادران دينى شما از ديدار ما يا زيارت قبر ما بازگشت، پس به استقبال او برويد و به او سلام و تبريك و تهنيت بگوييد، به خاطر موهبتى كه خداوند به او بخشيده است، همانا در اين صورت، شما هم پاداشى مثل او خواهيد داشت.

امام صادق عليه السلام فرمود: هركس كه نتواند به زيارت قبر ما (امامان) بيايد، پس قبر برادرانِ صالح و شايسته ما را زيارت كند.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: مرده هاى خود را زيارت كنيد، چرا كه آنان با زيارت شما خوشحال مى شوند. هر كس حاجت خود را در كنار قبر پدر و مادرش (از خداوند) درخواست كند، پس از آنكه در حقّ پدر و مادرش دعا مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: به زيارت يكديگر برويد، همانا در زيارت و ديدار شما با يكديگر، زنده شدن دلهايتان و يادآورى احاديث ماست. سخنان ما شما را نسبت به هم نزديكتر و با عاطفه تر مى سازد.

محمد بن مسلم مى گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: آيا به زيارت اموات برويم؟ فرمود: آرى. پرسيدم: آيا وقتى به زيارتشان مى رويم، متوجّه آمدن ما مى شوند؟ فرمود: آرى به خدا قسم، آمدن شما را مى فهمند و خوشحال مى شوند و با شما انس مى گيرند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هركس برادر دينى خود را خالصانه ديدار كند، خداى متعال به او مى فرمايد: تو مهمان و زائر منى، پذيرايى از تو بر عهده من است و من به خاطر اينكه برادر دينى ات را دوست مى دارى، بهشت را بر تو واجب ساختم.

حضرت عـلى عليه السلام فرمود: ديدار اهل خير و نيكى، آبادى دل است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: زيارت، مودّت و دوستى پديد مى آورد.

امام صـادق عليه السلام فرمود: هرگاه زيارت مى كنى، به زيارت و ديدار نيكان برو و فاجران و بدكاران را ديدار مكن، چرا كه آنان سنگى هستند كه آبى از آن نمى جوشد و درخت بى برگ و زمين بى سبزه و حاصلند.