مقدمه

«نگين قم»

شهرها انگشترند و«قم» نگين ـ ـ ـ ـ ـ ـ قم، هماره حجّتِ روى زمين
تربت قم قبله عشق و وفاست ـ ـ ـ ـ ـ ـ شهرعلم وشهرايمان وصفاست
مرقد معصومه چشم شهر ما ـ ـ ـ ـ ـ ـ مِهر او جانهاى ما را كهربا
در حريمش مرغِ دل پر مى زند ـ ـ ـ ـ ـ ـ هر گرفتار آمده، در مى زند
اين حرم باشد ملائك را مطاف ـ ـ ـ ـ ـ ـ زائران را ارمغان،عشق وعفاف
«حوزه قم» هالِه اى بر گِرد آن ـ ـ ـ ـ ـ ـ فقه و احكام خدا را مرزبان
قم هميشه رفته راه مستقيم ـ ـ ـ ـ ـ ـ بوده در مهد هدايتها مقيم
شهرخون،شهرشرف،شهرجهاد ـ ـ ـ ـ ـ ـ شهر فقه وحوزه، علم واجتهاد
هر كجا را هرچه سيرت داده اند ـ ـ ـ ـ ـ ـ اهل قم را هم بصيرت داده اند
نقطه قاف قيامند اهل قم ـ ـ ـ ـ ـ ـ برقِ تيغِ بى نيامند اهل قم
اهل قم از ياورانِ «قائم»اند ـ ـ ـ ـ ـ ـ در قيام و پيشتازى دائمند

شعر از حجه الاسلام والمسلمين جوادمحدثى



«قم»، همچون گوهرى در مجموعه نفيس شهرهاى مقدس و مذهبى مى درخشد.
شهرى است، با جلوه اى از فضيلت و فقاهت و ولايت. و با نشانى از جهاد و شهامت و شهادت.
شهر پاكى و نجابت و تشيّع است، كه داغ عشق و محبّت اهل بيت عليهم السلام را قرنها در سينه نهان داشته و با آن مأنوس بوده است.
شهرى است كه زيارتش روح را صفا مى بخشد و حوزه اش عقل و انديشه را بارور مى سازد و سابقه اش، يادآور مكتب ناب پيامبر و اهل بيت اوست.
شهرى كه در طول صدها سال نام آن بر سر زبانها بوده و هست و خواهد بود.
شهرى كه حدّاقل از زمان عروج آخرين پيامبر عظيم الشأن به آسمان، مورد توجّه پيامبر صلي الله عليه و آلهو خاندان او بود، آرى همان شهرى كه به قول اميرالمؤمنين عليه السلامسالمترين شهر در بين شهرهاست، شهرى كه در پذيرش ولايت على عليه السلام و فرزندان او پيش قدم شد، و افتخارات بى شمارى را براى خود كسب كرد.
شهرى كه زكريا بن آدم ها، اشعريها، عِمرانها، صدوقها، على بن بابويه ها، ملاصدراها، حائريها، و بروجرديها و خلاصه امام خمينى را در دامن خود تربيت كرد.
شهرى كه مسجد صاحب الزمان عليه السلام يعنى جمكران دارد و هر هفته هزاران عاشق و دلباخته از سرتاسر كشور براى اظهار ارادت به ساحت مقدس حضرت مهدى عليه السلام به آنجا مى آيند.
و بالاخره شهرى كه حضرت معصومه عليهاالسلام و حوزه علميّه را در خود دارد. حوزه اى كه با توجه حضرت حجة بن الحسن العسكرى عليه السلامو با دست تواناى مرحوم آيه اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حائرى يزدى در سال 1301 هجرى قمرى تأسيس گرديد و توانست مردانى را در خود پرورش دهد كه بتوانند اسلام ناب محمدى صلي الله عليه و آله را بعد از گذشت دهها قرن دوباره احيا كنند و پرچم آن را در سرتاسر جهان به اهتزاز درآورند، و انقلابى اسلامى بپا كنند كه با ريشه كن كردن حكومت دوهزار و پانصد ساله ستمشاهى حكومت اسلام ناب را به نمايش بگذارند.
آرى همين شهرى كه علاوه بر حوزه علميه، حضرت معصومه عليهاالسلام دختر امام موسى بن جعفر عليهماالسلامو خواهر امام هشتم عليه السلام را در بردارد. بانويى كه در روز اوّل ماه ذى القعده سال 173 هجرى قمرى در خانه امام هفتم شيعيان جهان بدنيا آمد و در دامن پرمهر و محبت مادر و سايه پدر تربيت يافت و در سن بيست و هشت سالگى يعنى در سال 201 هجرى قمرى (پس از تبعيد برادر بزرگوارش حضرت امام رضا عليه السلام در سال دويست قمرى توسط مأمون عباسى از مدينه به خراسان)، به ايران آمد، وقتى حضرت معصومه عليهاالسلام به شهرستان ساوه رسيد مريض شد. آنگاه از فاصله بين ساوه و قم سؤال كرد و سپس آن بانوى آينده نگر احتمالاً با اطلاعاتى كه از طريق اجداد خود بدست آورده بود و مى دانست در آينده نياز به مركز و محورى براى اين سرزمين پيش مى آيد محوريتى كه آرامگاه او مركز آن خواهد بود لذا دستور داد او را به قم بياورند، در اين هنگام خاندان سعد از جريان مطلع شدند و به استقبال رفتند و از او دعوت كردند تا به منزل آنها وارد شود. موسى بن خزرج زمام شتر وى را گرفت و به خانه خودش برد. همان جايى كه اكنون نيز محراب و محل نماز آن حضرت در آن وجود دارد و مدرسه علميه (ستيه) در آن محل ساخته شده است. او پس از شانزده روز بيمارى در روز دوازدهم ربيع الثانى سال 201 دارفانى را وداع كرد.

مرحوم محدث قمى در سفينة البحار نقل مى كند: زمانى كه حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام وفات يافت و او را غسل دادند و كفن كردند خاندان سعد اختلاف كردند كه چه كسى او را در قبر بگذارد كه در اين هنگام دو سوار از راه رسيدند و نزديك جنازه حضرت معصومه شده و از اسب فرود آمدند و بر بدن مطهرش نماز گزاردند و در سرداب رفته و آن بانو را دفن كردند و سپس از قبر بيرون آمده و سوار شدند و رفتند و معلوم نشد كه آنها كه بودند.
اينك اين شما و چهل درّ گرانبها از خاندان عصمت و طهارت در عظمت و فضيلت و ينده او مردم قم و ارزش زيارت آن بانوى پاك. به اميد تحقق آرمانها و گفتار معصومان عليهم السلام و گسترش و نشر اسلام ناب محمدى صلي الله عليه و آله از اين شهر به سرتاسر جهان.

امام صادق عليه السلام فرمود: زمانى كه رنج و زحمت و گرفتارى به شما رو آورد، به قم روى آوريد، زيرا قم پناهگاه فاطميها و محل آسايش مؤمنان است.

از اميرالمؤمنين عليه السلام سؤال شد : سالمترين شهرها و بهترين مكانها هنگام نازل شدن فتنه و آشكار شدن شمشيرها كجاست؟ امام عليه السلامفرمود: سالمترين جاها در آن روز زمين جَبَل است، پس زمانى كه خراسان مضطرب شود، و بين مردم گرگان و طبرستان جنگ رخ دهد، و سجستان خراب شود پس سالمترين مكان در آن روز شهر قم است.

امام هفتم عليه السلام فرمود: قم آشيانه آل محمد صلي الله عليه و آله و پناهگاه شيعيان آنهاست، ولى بزودى گروهى از جوانان آنان بخاطر نافرمانى پـدرانشان و سبك شمردن و مسخره كردن بزرگان و كهنسالان نابود مى شوند، ولى با همه اينها خـداوند شرّ دشمنان و هـرگونه بـدى را از آنان دفـع مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: خـداوند از ميان همـه شهـرها كوفه، قم و تفليس را برگزيده است.

از امام صادق عليه السلام سؤال شد: شهرهاى جبل كجاست؟ براى ما نقل شده زمانى كه حكومت به شما برگردد قسمتى از آن از بين مى رود. امام فرمود: در آن جبل مكانى است كه به آن «بحر» گفته مى شود و آن قسمت «قم» ناميده مى شود. آنجا مركز شيعيان ماست.

انس بن مالك مى گويد: روزى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آلهنشسته بودم كه حضرت امير عليه السلاموارد شد، پيامبر صلي الله عليه و آله به ايشان فرمود: جلو بيا، بعد او را در آغوش گرفت و ميان دو چشم او را بوسيد و فرمود: اى على! خداوند ولايت تو را بر آسمانها عرضه كرد، آسمان هفتم براى پذيرش ولايت تو سبقت گرفت، پس خداوند آن را به عرش زينت بخشيد، سپس آسمان چهارم پيشى گرفت، و خداوند آن را با «بيت المعمور» زينت بخشيد، بعد آسمان دنيا سبقت گرفت، خداوند آن را به ستارگان آذين كرد، سپس ولايت تو را به زمينها عرضه كرد، پس مكه براى پذيرش آن پيشى گرفت و خداوند آن را با كعبه زينت بخشيد، بعد مدينه سبقت گرفت، خداوند آن را بواسطه من زينت بخشيد، بعد از آن كوفه پيشى گرفت و خدا آن را بواسطه تو زينت داد بعد قم براى پذيرش ولايت تو پيش قدم شد و خداوند آن را بواسطه عرب (اشعريها) زينت بخشيد و دربى از دربهاى بهشت را بسوى آن باز كرد.

عفّان بصرى مى گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: مى دانى چرا قم ناميده شد؟ گفتم: خدا و پيامبرش و شما آگاهتريد. فرمود: قم ناميده شد چون اهل آن با قائم آل محمد عليه السلامهمراه مى شوند و با او قيام مى كنند و او را يارى مى كنند و استوار خواهند بود.

امام صادق عليه السلام فرمود: مردم خراسـان نشانه هاى ما هستـند، و مـردم قــم يـاران ما، و مردم كوفه مايه اسـتوارى ما، و اهـل اين كوفه از ما هستـند و ما هم از آنها هستيم.

على عليه السلام فرمود: درود خدا بر مردم قم، رحمت و لطف خداوند بر آنها باد، خداوند شهرهاى آنان را از باران سيراب نمايد.

صفوان بن يحيى مى گويد: روزى خدمت امام هفتم عليه السلامبودم، نام قم و مردم قم و تمايل آنها به حضرت مهدى عليه السلامبه ميان آمد، امام عليه السلام نسبت به آنان اظهار لطف و مهربانى كرد و فرمود: خداوند از آنان خشنود گردد.

امام رضا عليه السلام فرمود: بهشت داراى هشت در است، يكى از آنها براى قمّى هاست، پس خوشا به حالشان و آفرين بر آنان و آفرين بر آنان.

از گروهى از اهل شهر رى نقل شده كه: خدمت امام صادق عليه السلام رسيدند و گفتند ما از اهل رى هستيم. فرمود: مرحبا به برادران ما از اهل قم! آنها گفتند ما اهل رى هستيم. امام عليه السلام همان جمله را تكرار كرد. آنها چند بار آن جمله را تكرار كردند، امام عليه السلامهمان جمله اوّل را پاسخ داد.

امام صادق عليه السلام فرمود: سلام بر مردم قم، خداوند شهرهاى آنان را با باران سيراب مى كند، و بركتها را بر آنان نازل مى كند، و بديهاى آنان را به خوبى ها تبديل مى كند، آنها اهل ركوع و سجود و قيام و قعود هستند. آنان فقيه و دانشمند هستند. آنان اهل درك حقايق و روايت و عبادت نيكو هستند.

امام هفتم عليه السلام فرمود: بهشت داراى هشت درب است ويكى از آنها براى مردم قم است، و آنان در ميان مردم ساير شهرهابهترين شيعيان ما هستند، خداوند ولايت ما را در طينت آنان قرار داد.

يكى از اصحاب نقل كرده است: خدمت امام صادق عليه السلامنشسته بودم. امام عليه السلام اين آيه را خواند: «فَإذا جاءَ وَعْدُ اُوليهُما...» اسراء/5. يعنى هنگامى كه نخستين وعده فرا رسد مردانى پيكارجو را بر شما (بنى اسرائيل) مى فرستيم (تا سخت شما را در هم كوبند حتى براى بدست آوردن مجرمان) خانه ها را جستجو مى كنند، و اين وعده اى است قطعى. پس ما گفتيم: فداى شما شويم اينها چه كسانى هستند؟ امام سه بار فرمود: بخدا قسم آنان مردم قم هستند.

امام صادق عليه السلام فرمود: تربت قم مقدّس است و مردم قم از مايند و ما هم از آنانيم، هيچ ستمگرى قصد بد به اهل قم نمى كند مگر اينكه عذاب او جلو مى افتد تا وقتى كه مردم به برادران خود خيانت نكنند، ولى وقتى كه خيانت كنند خداوند ستمگران را بر آنان مسلّط مى كند. آنان ياران قائم ما و دعوتگران حق ما هستند، سپس امام سرش را بطرف آسمان بلند كرد و فرمود: خدايا آنان را از هرفتنه اى مصون بدار و از نابودى نجات بخش.

حضرت عبدالعظيم مى گويد: از امام عسكرى عليه السلامشنيدم كه مى فرمود: مردم «قم» و «آبه» آمرزيده اند زيرا آنان جدّم امام رضا عليه السلام را در شهر طوس زيارت مى كنند، آگاه باشيد هر كسى او را زيارت كند، و در مسير راه قطره بارانى به او برسد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: محلّ حشر تمام مردم بطرف بيت المقدس است مگرمكانى در سرزمين جبل كه به آن قم گفته مى شود، آنان در همان قبر خودشان محاسبه مى شوند و از همانجا به طرف بهشت مى روند، سپس فرمود: مردم قم آمرزيده شده اند.

امام رضا عليه السلام به زكريابن آدم اشعرى فرمود: خداوند گرفتاريها را بواسطه تو از مردم قم برطرف مى كند، همانطوركه بواسطه قبرامام هفتم ازمردم بغداد برطرف مى كند.

از ائمه عليهم السلام نقل شده كه فرمودند: اگر مردم قم نبودند، دين تباه مى شد.

امام عسكرى عليه السلام به مردم قم و آبه نوشت: خداوند از روى مهربانى و بذل و كرمش بر بندگان خود منّت گذارد و پيامبرى همانند محمّد كه درود خدا بر او باد بعنوان بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاد، و شما (مردم قم) را براى پذيرش دينش موفّق كرد، و با راهنمايى هايش به شما كرامت و عزّت بخشيد، و در دلهاى گذشتگان شما (كه رحمت خدا شامل حال آنان باد) هدايت را كاشت.

ابا صلت مى گويد: خدمت امام رضا عليه السلام بودم، گروهى از اهل قم بر ايشان وارد شدند، به امام سلام كردند. امام عليه السلام پاسخ داد و آنان را نزد خود خواند. سپس فرمود: مرحبا بر شما، خوش آمديد! شما شيعيان راستين ما هستيد.

امام صادق عليه السلام فرمود: خدا به كوفه بر ساير شهرها احتجاج كرده و به مؤمنان آنجا در مقابل مردم ساير شهرها احتجاج مى كند، و بواسطه شهر قم به ساير شهرها هم احتجاج مى كند و به مردم قم به تمام مردم مشرق و مغرب از جنّ و انس محاجّه مى كند، خداوند قم و مردم آن را رها نكرده تا مستضعف (فكرى و فرهنگى) شوند بلكه آنان را موفّق و تأييد كرده است.

حماد ناب گفت: گروهى خدمت امام صادق عليه السلامبوديم كه عمران بن عبداللّه قمى وارد شد، امام عليه السلاماز حالش سؤال كرد و نسبت به او نيكى و خوشرويى كرد، وقتى برخاست و رفت به امام عرض كردم: اينكه به او اين چنين خوبى كردى چه كسى بود؟ فرمود: از اهل قم بود، هيچ ستمگرى قصد بدى به آنها نمى كند جز اينكه خداوند او را مى شكند.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خدايا اشعرى ها را از كوچك و بزرگ بيامرز.

امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ كس به قم و مردم قم قصد بدى نمى كند جز اينكه خداوند او را خوار و ذليل مى كند و او را از رحـمت خـود بدور مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: براى قم فرشته اى است كه بالهايش را بر آن گسترده است، هيچ ستمگرى قصد بد به قم نمى كند مگر اينكه خداوند او را ذوب مى كند همانند ذوب شدن نمك در آب.

امام صادق عليه السلام فرمود: در شهر قم شيعيان و دوستان ما هستند، در آينده ساختمان در آن شهر زياد مى شود، و مردم راهى آنجا شده و در آن شهر اجتماع مى كنند تا جايى كه نهر جمر (رودخانه) وسط شهرشان قرار مى گيرد.

امام صادق عليه السلام يادى از كوفه كرد و فرمود: كوفه بزودى از مؤمنان خالى مى شود، و علم از آن جمع مى شود همانطور كه مار در لانه اش جمع مى شود، سپس علم و دانش در شهرى كه به آن «قم» مى گويند، ظاهر مى شود، و آنجا مركز علم و فضيلت مى شود، تا جايى كه هيچ كس حتى خانمهاى خانه دار در دين مستضعف باقى نمى مانند واين نزديك ظهور قائم ما (حضرت مهدى عليه السلام) خواهد بود.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه مرا به آسمان چهارم بردند، نگاهم افتاد به قبّه اى از دُرّ، كه داراى چهار درب و چهار پايه بود همانند پارچه زربافت سبز رنگ، گفتم: جبرئيل، اين چه چيزى است كه بهتر از آن را در آسمان چهارم نديدم؟ جبرئيل گفت: شكل شهرى است كه به آن «قم» گفته مى شود كه بندگان مؤمن خدا در آنجا اجتماع مى كنند و در انتظار محمّد و شفاعت او در قيامت و روز حساب بسر مى برند، غم و اندوه و سختيها به آنها روى مى آورد.

امام صادق عليه السلام فرمود: امّا رىّ پس واى بر آن از دو طرفش، و امنيت و آرامش در آن از طرف قم واهل قم است. سؤال شد دو طرفش كدامند؟ امام عليه السلامفرمود: يكى بغداد، و ديگرى خراسان است.

على عليه السلام فرمود: مردى از قم، مردم را بسوى حق دعوت مى كند، گروهى با او همراه مى شوند كه همانند پاره هاى آهن هستند، كه بادهاى تند آنان را نمى لغزاند، و از جنگ خسته نمى شوند و نمى ترسند، و بر خدا توكّل مى كنند، و عاقبت خير براى پرهيزكاران است.

يكى از ياران امام صادق عليه السلاممى گويد: ما خدمت امام صادق عليه السلامنشسته بوديم. امام عليه السلامفرمود: خراسان، خراسان، سجستان، سجستان! گويا مردم آن دو جا را مى بينم كه سوار بر شتران شده و با سرعت به طرف قم مى روند.

امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه فتنه همه شهرها را فرا گرفت، به شهر قم و اطراف آن رو آوريد، زيرا گرفتارى از قم دفع شده است.

امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه بلا و گرفتارى همگانى شد، امنيت در كوفه و اطراف آن (از سواد) و در قم خواهد بود، و قم براى انسان هراسناك و در حال حركت مكان خوبى است.

امام صادق عليه السلام فرمود: زمانى كه امنيت از بين مردم رخت بربندد و مردم بر اسبان سوار شوند (و به تاخت و تاز پردازند) و از زنها و بوى خوش كناره گيرى كنند، پس بايد از نزد آنان فرار كرد. راوى گفت: فدايت شوم كجا بايد فرار كرد؟ امام عليه السلامفرمود: بسوى كوفه و اطراف آن، يا بسوى قم و اطرافش زيرا بلا و گرفتارى از آن دو دفع شده است.

از امام جواد عليه السلام نقل شده كه فرمود: كسى كه عمّه ام را در قم زيارت كند او اهـل بهشت است.

امام صادق عليه السلام فرمود: خدا داراى حرمى است كه آن مكّه است، و پيامبرش هم حرمى دارد كه مدينه است، و اميرالمؤمنين هم حرمى دارد كه كوفه است، و ما هم داراى حرمى هستيم كه قم است، و بزودى بانويى از فرزند من آنجا دفن مى شود كه نامش فاطمه است، هركسى او را زيارت كند بهشت بر او واجب مى شود. (راوى گفت: امام صادق عليه السلامهنگامى اين جمله را فرمود كه هنوز مادر امام موسى بن جعفر به او حامله نشده بود).

حسن بن مثله (جمكرانى) از حضرت مهدى عليه السلام نقل مى كند كه امام عليه السلام(بعد از دستور ساختن مسجد جمكران) فرمود: كسى كه در آن مسجد نماز بخوانـد همانند اين است كه در خانه عتيق (يعنى كعبه) نماز خوانده است.

سعد از حضرت على بن موسى الرضا عليهم السلام نقل مى كند كه امام رضا عليه السلامفرمود: اى سعد! ما پيش شما (مردم قم) قبرى داريم، گفتم: فداى شما شوم، منظور شما قبر فاطمه معصومه دختر امام هفتم عليهماالسلام است؟ فرمود: بله، كسى كه با شناخت حق او، او را زيارت كند بهشت براى اوست، بعد فرمود: وقتى براى زيارت آمدى در بالاسرش رو به قبله بايست، 34 بار اللّه اكبر، 33 بار سبحان اللّه و 33 بار الحمدللّه بگو و بعد بگو: