مقدمه

يا ايُّها الَّذينَ آمَنُوا
اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة
اى كسانى كه ايمان آورده ايد،
از نماز و صبر (روزه) كمك بگيريد.
سوره بقره، آيه 153

امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج پايه استوار است: بر نماز و زكات و حج و روزه و ولايت. زراره گويد: عرض كردم، كداميك از اينها افضل است، فرمود: ولايت برتر است چون ولايت (رهبرى) كليد همه آنهاست و والى (رهبر) دليل و راهنماى بر آنهاست ... [يعنى رهبرى صحيح و اسلامى، انسان را به اين عبادات راهبرى مى كند تا بتواند به آنها راه يابد و درست بجاى آرد.]

على بن عبدالعزيز گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: آيا مى خواهى خبر دهم به تو از اصل دين اسلام و فرع آن و اوج و قله آن، عرض كردم بلى، فرمود: اصل اسلام نماز و فرع آن زكات و اوج و قله آن جهاد در راه خداست، آيا خبر دهم به تو از درهاى خير؟ روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ.

امام صادق عليه السلام فرمود: اوّلين چيزى كه در روز قيامت سؤال مى شود، از نمازها و زكات و روزه ها و حج واجب و از ولايت ما اهل بيت است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: اى مردم، پس از من پيامبرى نخواهد بود و پس از شما[كه امّت پيامبر خاتم هستيد] امّتى نخواهد بود، پس پروردگارتان را عبادت كنيد و پنج وعده نماز را بخوانيد و ماه رمضانتان را روزه بگيريد و حج خانه خدايتان را بجا آوريد و زكات اموالتان را بپردازيد كه سبب پاكى جانهايتان خواهد بود و از اولياء امورتان [رهبران بر حق] اطاعت كنيد تا داخل بهشت شويد.

امام باقر عليه السلام فرمود: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در آخرين جمعه از ماه شعبان براى مردم خطبه خواند و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم، ماهى كه در آن شبى است كه از هزار ماه برتر است بر شما سايه افكنده و آن، ماه رمضان است. خداوند روزه اين ماه و نماز مستحبى يك شب آن را مانند هفتاد سال نماز در غير اين ماه قرار داده است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله به جابر بن عبداللّه انصارى فرمود: اى جابر، اين ماه رمضان است، هر كس روزهايش را روزه بگيرد و شبها را به نماز و ذكر خدا مشغول باشد و از خوردنيها و لذايذ جنسى بپرهيزد و زبان خود را نگه دارد، همانگونه كه از ماه رمضان بيرون مى رود، از گناهان نيز بيرون خواهد رفت. جابر عرض كرد: چه حديث زيبايى! پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: اى جابر چه شرايط سختى!

امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه ماه رمضان فرا مى رسيد، رسول خدا مى فرمود: خداوندا، ماه رمضان فرا رسيد، خداوندا، پروردگار ماه رمضان، كه قرآن را در آن فرو فرستادى، و آن را نشانه روشنى از هدايت و برهان قرار دادى، خداوندا، اين ماه را براى ما مبارك گردان و ما را بر نماز و روزه اين ماه يارى فرما و از ما بپذير.

زريق كه از اصحاب امام صادق عليه السلاماست گويد: از ايشان سؤال كردم كداميك از كارها پس از شناخت [خدا] افضل است. فرمود: پس از شناخت خدا هيچ چيزى معادل نماز نيست و پس از آن دو، هيچ چيز معادل زكات نيست و پس از اين سه هيچ چيز معادل روزه نيست …

اميرمؤمنان على عليه السلامفرمود: خداوند ايمان را براى پاك كردن مردم از شرك و نماز را براى دور كردن آنها از كبر و زكات را سبب روزى و روزه را براى آزمودن اخلاص مردم واجب كرد.

حضرت على عليه السلام فرمود: خداوند، مؤمنان را با نمازها و زكاتها و سختيهاى روزه در ايام معين، از سقوط در دام شيطان حفظ مى كند، تا اعضا و جوارح آنان حفظ و چشمهايشان خاشع شود (پايين را نگاه كند) و جانهايشان فروتن و دلهايشان خاضع گردد و خودخواهى و تكبر از آنان رخت بربندد.

داود بن كثير گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: آيا مراد از نماز و زكات و حج كه در قرآن آمده است شمائيد، ايشان فرمود: اى داود، مراد از نماز و زكات و روزه و حج در كتاب خدا، ما هستيم.

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: جبرئيل نزد من آمد و به من چنين گفت: اى احمد، اسلام ده قسمت است و هركس از اينها سهمى نداشته باشد ضرر كرده است.
1 ـ شهادت به لا اله الاّ اللّه و اين كلمه توحيد است.
2 ـ نماز كه پاكى از گناهان است.
3 ـ زكات كه فطرت و سرشت اسلام است.
4 ـ روزه كه سپر است.
5 ـ حج كه آيينى بزرگ است.
6 ـ جهاد كه مايه عزت است.
7 ـ امر به معروف كه وفاى به عهد الهى و مردمى است
8 ـ نهى از منكر كه حجّت و برهان است براى امت.
9 ـ نماز جماعت كه عامل دوستى بين مؤمنين است.
10 ـ اطاعت از امامان كه مايه مصونيّت است.

امام صادق عليه السلام فرمود: آيين محمدى، برپا داشتن نماز و پرداخت زكات و روزه ماه رمضان و حج خانه خدا و پيروى از امام و پرداخت حقوق مؤمن است.

امام باقر صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند از هيچكس در مورد نمازى بجز نماز واجب و از صدقه بجز زكات و از روزه بجز روزه ماه رمضان سؤال نخواهد كرد، [يعنى آنچه از اين سه عمل وظيفه بندگان است و مورد سؤال و مؤاخذه قرار خواهند گرفت، نمازهاى واجب و پرداخت زكات و روزه ماه رمضان است.]

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: [در شب معراج] كه مرا به آسمان بردند، وارد بهشت شدم، در آن قصرى ديدم از ياقوت سرخ كه از روشنى و نورانيت، از بيرون داخلش پيدا بود، و در آن قصر دو گنبد از درّ و زبرجد وجود داشت. به جبرئيل گفتم اين قصر براى كيست؟ جبرئيل گفت: براى كسى كه سخن نيكو بگويد و پيوسته روزه بگيرد و اطعام كند و شب را به عبادت و نماز بگذراند در حالى كه مردم در خوابند. [سپس پيامبر در تفسير اين جملات فرمودند] كلام طيّب، گفتن سبحان اللّه والحمد اللّه و اللّه اكبر است. دوام روزه هم روزه تمام ماه رمضان است و اطعام، طلب روزى براى زن و فرزند است تا محتاج ديگران نباشند و تهجد در شب، آنكه نخوابد تا نماز عشاء را بخواند.

امام صادق عليه السلام فرمود: تكميل روزه به پرداخت زكات، يعنى فطره است، همچنانكه صلوات بر پيامبر صلي الله عليه و آله كمال نماز است.

اميرالمؤمنان على عليه السلامفرمود: خداوند كمال نماز واجب را در نماز مستحب و كمال روزه واجب را در روزه مستحب قرار داده است.

امام رضا عليه السلام فرمود: اگر آنقدر نماز بخوانيد كه هميشه مانند كمان به ركوع باشيد و آنقدر روزه بگيريد كه قدتان خميده شود، اگر با ورع و پارسائى نباشد خداوند از شما نخواهد پذيرفت.

حضرت على عليه السلام فرمود: اى كميل! وظيفه آن نيست كه نماز بخوانى و روزه بگيرى و صدقه بدهى، بلكه وظيفه آن است كه نماز را با قلبى پاك و همراه با رفتارى پسنديده در نزد خدا و خشوع كامل بجا آورى.

امام باقر عليه السلام فرمود: جابر بن عبدالله انصارى نقل كرد كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهبرايـمان خـطبه خـواند و فـرمـود: اى مـردم هـركـس با ما «اهل بيت» دشمنى كند خداوند او را در روز قيامت يهودى محشور كند، جابر گفت، عرض كردم يا رسول اللّه، هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و خود را مسلمان بپندارد؟ حضرت فرمود: هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و گمان كند مسلمان است. نماز بى ولاى تو عبادتى است بى وضو
به دشمنان او بگو، نماز خود قضا كنند

امام باقر عليه السلامفرمود: ... اگر فردى شب را نماز گزارد و روز به روزه بگذراند و تمام اموال خود را صدقه بدهد و تمام عمر خود را حج بجاى آورد، ولى ولايت ولى خدا را نشناسد تا كه از او پيروى كند و تمام كارهايش به راهنمايى او باشد، نه خداوند به او پاداشى خواهد داد و نه چنين فردى از اهل ايمان است.

حضرت على عليه السلام فرمود: هر كس مرا دوست بدارد، با من است. امّا اگر تو همه روزگار را روزه بدارى و تمام شب را به نماز ايستاده باشى، سپس بين صفا و مروه كشته شوى، خداوند تو را با آنچه دل تو با آن است بر مى انگيزد، اگر دلت در بهشت باشد، پس در بهشتى و اگر در آتش باشد، در آتشى.

امام صادق عليه السلام فرمود: به خدا قسم اگر شخصى روز را روزه بگيرد و شب را به نماز ايستد، ولى بدون پذيرش ولايت ما از دنيا برود، در حالى از دنيا رفته كه خدا از او ناراضى و خشمگين است.

امام سجاد عليه السلام فرمود: خداوند پنج چيز را واجب كرد و نيست جز نيكويى و زيبايى. نماز و زكات و حج و روزه و ولايت ما اهل بيت. پس مردم به چهار تاى اوّل عمل كردند و پنجمى را كوچك شمردند، به خدا قسم چهار تاى اوّل نيز كامل نمى شود مگر همراه با ولايت ما.

امام رضا عليه السلام فرمود: امامت، پايه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است، امام سبب درستى و كمال نماز و زكات و روزه و حج و جهاد و فزونى درآمدها و صدقات است، نگاهبان حدود و احكام الهى و نگهدارنده مرزها و اطراف بلاد اسلامى.

امام على عليه السلام فرمود: چه بسا روزه دارى كه از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى بهره اى ندارد و چه بسا شب زنده دارى كه از نمازش جز بيخوابى و سختى سودى نمى برد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: شش چيز است كه خداوند بر من مكروه گردانيد و من بر ائمه ى از فرزندان خود، مكروه گردانيدم، تا آنان بر پيروان خود مكروه دارند. كار بيهوده و شوخى در نماز، منّت در صدقه، دشنام در روزه و خنده در قبرستان و ... .

پيامبر اكرم عليه السلام فرمود: هركس مرد يا زن مسلمانى را غيبت كند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه هايش را قبول نخواهد كرد مگر آنكه غيبت شده، او را ببخشد.

رسول خدا صلي الله عليه و آلهبه اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: براى مؤمن سه نشانه است: اداى نماز، پرداخت زكات و انجام روزه.

امام باقر عليه السلام فرمود: شيعه ما نيست مگر كسى كه تقواى الهى داشته باشد و از خدا اطاعت كند، شيعه ما شناخته نمى شود، جز با تواضع، افتادگى، امانتدارى، ذكر فراوان، روزه، نماز، نيكى به پدر و مادر، رسيدگى به همسايگان فقير و بينوا و بدهكار و يتيم، راستگويى و تلاوت قرآن، شيعه ما درباره ديگران جز خير چيزى نگويد و امين قبيله اش باشد.

امام صادق عليه السلام فرمود: پيروان ما، اهل ورع و تلاش، اهل وفا و امانت، اهل زهد و عبادتند. صاحبان پنجاه و يك ركعت نماز در شبانه روز. شبها به نماز مشغولند و روزها، روزه مى دارند زكات اموالشان را مى پردازند و حج خانه خدا را بجا مى آورند و از هر كار حرامى پرهيز مى كنند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هركس ماه رمضان را با ايمان و توجه روزه بگيرد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد و نيز هر كس شب قدر را با ايمان و توجه نماز گزارد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد.

امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه يكى از شما قصد كار خيرى داشت، تأخير نيندازد، چه بسا شخصى (بنده اى) كه نماز مى خواند و روزه مى گيرد، به او گفته مى شود هرچه مى خواهى انجام بده، چون براى هميشه آمرزيده شدى [چون اگر نماز و روزه انسان قبول شود، گناه نمى كند، پس مى توان به او گفت هر كارى مى خواهى انجام بده].

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آلهبه اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: براى مؤمن در دنيا سه خوشحالى است: ديدار برادران، افطار روزه و عبادت و نماز آخر شب.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: انسان با اخلاق نيكو به مرتبه روزه دار و نمازگزار مى رسد.

بلال، مؤذن رسول خدا گويد: از ايشان شنيدم كه فرمود: امين مؤمنان بر نمازها و روزه ها و گوشت و خونشان مؤذنانند، مؤذنان چيزى از خدا نمى طلبند مگر آنكه خداوند به آنان خواهد داد و در چيزى شفاعت نخواهند كرد، مگر آنكه مورد پذيرش قرار خواهد گرفت.

امام صادق عليه السلام فرمود: همانا، نماز و روزه و صدقه و حج و عمره و هر كار نيكى، نفعش به ميّت مى رسد، حتى اگر در تنگنا باشد سبب گشايش خواهد شد، و به او گفته مى شود كه اين گشايش و راحتى به سبب كار خير فلان پسر يا فلان برادر دينى توست.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: زمستان، بهار مؤمن است. از شبهاى طولانيش براى شب زنده دارى و از روزهاى كوتاهش براى روزه دارى بهره مى گيرد.

دعاى شب سى ام ماه رمضان كه از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است: پروردگار ما، ماه مباركى كه در آن ما را به روزه و نماز امر كرده اى، بر ما گذشت. اين رمضان را آخرين ماه رمضان عمر ما قرار مده، پروردگارا، گناهان گذشته و آينده ما را ببخشاى.

حضرت على عليه السلام در يكى از روزهاى عيد فرمود: امروز براى كسانى كه خداوند نماز و روزه هايشان را پذيرفته باشد عيداست و هر روزى كه درآن معصيت خدا نشود عيد است.