مقدمه

قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وَ تَعالى:
«يا زَكَريّا اِنّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ اسْمُهُ يَحْيى
لَمْ نَجْعَلْ لَّهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيّا»

اى زكريّا!
ما ترا به فرزند پسرى كه نامش يحيى است بشارت مى دهيم. پيشتر براى او همنام وهمانندى نيافريديم.


گاهى شخصيت و روحيه انسانها از نامشان سرچشمه و شكل مى گيرد. همچنين نام شايسته و زيبا سبب سربلندى فرزند و احساس شخصيت مى شود و برعكس نام سبك و بى ارزش، او را دچار احساس حقارت مى كند يا كسى به خاطر نام ناپسندش از سوى ديگران مورد تمسخر و ملامت قرار مى گيرد.
در زيارت جامعه كبيره به ائمّه عليه السلام چنين خطاب شده كه:
اگر چه اجسادتان ميان اجساد و قبورتان ميان قبور و نامهايتان ميان نامها است ولى چه نامهاى شيرينى داريد. فَما أَحلى أسمائكُم ! ! !
دل و جان جهانى عاشق آبادفداى نام شيرين شما باد
نام، آئينه شخصيّت هر كس و شناسنامه وجودى اوست و فرهنگ غنى و ارزشمند هر شخص يا قوم و ملّتى را در آئينه اسمها بهتر مى توان بررسى كرد.
يكى از افتخارات پيروان مكتب حياتبخش اسلام اين است كه اسلام مقام و موقعيت انسان را بسيار بالا برده و براى ا و ارزشهاى بسيار و والا و حقوقى بيش از حدّ تصور ارائه نموده است. انسان، جانشين خدا در زمين است و مى تواند به بالاترين كمالهاى متصوّر بشرى دست يابد. جالبتر و زيباتر از اين افتخار اينكه اين مكتب انسان پرور در تمام قانون گذارى ها و دستورالعملها حتى در جزئى ترين و ريزترين مقرّرات خود ارزش خليفة اللّهى انسان را مورد توجه قرار داده تا به هيچ وجه به كرامت و موقعيت انسانى انسانها صدمه وارد نشود.
به عنوان مثال: هنگامى كه به نامگذارى كودكان كه در ظاهر مسئله اى جزئى و فرعى به حساب مى آيد، توجه كنيم مى بينيم در دستورها و آدابى كه در اين زمينه وارد شده دقّت و تيزبينى عجيبى بكار رفته تا هيچ گونه ضربه اى اگرچه ناچيز به عزت و عظمت انسان وارد نگردد.
از اينرو در احاديث و رواياتى كه در اين مورد از پيشوايان معصوم رسيده ا ست، سفارش شده حتّى قبل از تولد فرزند براى او نامى زيبا و نيكو انتخاب كنيد و تأكيد شده در انتخاب و صدا كردن اشخاص مسائل روانى و عاطفى را مورد توجّه قرار دهيد و از انتخاب نام زشت كه از نظر روانشناسى و تربيتى اثر مخرّب و منفى بر فرزندان دارد، پرهيز كنيد چنانچه از روى ناآگاهى و غفلت نامى بى محتوا و زشت براى آنان انتخاب كرديد هرچه زودتر آن را عوض كنيد و نام زيبا و با محتوا براى او برگزينيد.
خود پيشوايان و رهبران ما كه در تمام ابعاد زندگى براى ما الگو و سرمشق اند، در انتخاب نامهاى خوب، زيبا و پرمحتوا و تغيير نامهاى زشت، پيشقدم بودند.
از اين رو جهت آگاهى بيشتر در اين زمينه و حفظ ارزشهاى والاى انسانى فرزندان اين مرز و بوم و ارج نهادن به شخصيت اسلامى و بيمه كردن آينده اين نونهالان، چهل گوهر گرانبها از احاديث آنان را برگزيده، و تقديم همگان مى كنيم. به اميد آنكه خدمتى هرچند ناچيز به نونهالان و كمكى به پدران و مادران ارجمند و گرامى باشد و در ساختن آينده روشن براى فرزندان كشور پهناور اسلامى مؤثر افتد.
محمود شريفى
بيست و دوّم ارديبهشت ماه 1385

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: فرزندان خود را قبل از تولّدشان نـامـگذارى كنـيد. (بعلّت مشخص نبـودن جنس مـولود، يك نام پسر و يك نام دختر انتخاب نمائيد).

امام صادق عليه السلام فرمود: كودك، روز هفتم تولّد نامگذارى مى شود و سرش را مى تراشند و به وزن مويش از نقره صدقه مى دهند و گوسفند نرى از براى او عقيقه (قربانى) مى شود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: حق فرزند بر پدرش سه چيز است:
1 ـ نام نيكو براى او انتخاب كند.
2 ـ بـه او نـوشـتن بيـامـوزد.
3 ـ هنگامى كه بالغ شد او را همسر دهد.

مردى خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله رسيد و پرسيد: حق فرزندم بر گردن من چيست؟ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهفرمود: نام نيكو بر او گذارى و ادب بياموزى و او را جـاى خـوبى قـرار دهـى، (يعنى نـام نيـك، تربيت صحـيح و شغل مناسبى براى او انتخاب كنى).

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: [بچـه هاى] سِقـط شده خـود را نـامگذارى كنيد، زيرا آنان پيشاهنگان شما (بسوى بهشت) هستند.

امام هفتم صلي الله عليه و آله فرمود: نخستين نيكى مرد به فرزندش، انتخـاب نـام نيـكو بـراى اوسـت، پس هركس بايد نام زيبا براى فرزندش انتخاب كند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نخسـتين بخشش و عنـايت هـر كس نسبت به فرزندش، انتخاب نام است، پس بايد نام نيكو براى او انتخاب كند.

رسول گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: در قيامت شما با نام خود و نام پدرانتان خوانده مى شويد، پس نام هاى خود را نيكو انتخاب كنيد.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نـام نيـكو انتخـاب كنـيد، زيرا كه در روز قيامت با آن اسمها خوانده مى شويد، (خطاب مى شود) اى فـلانى، فرزند فـلانى بپـا خيز و بسوى نـور خـودت حـركت كن.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: برادران دينى خود را با بهترين نام آنان صدا بزنيد و آنـان را بـا لقبـهاى (زشت) نخـوانيـد.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: روش پسنديده و نيكو آن است كه كنيه شخص به نام پدرش باشـد.

امام باقر عليه السلام فرمود: درست ترين نامها، نامى است كه بندگى را برساند، و برترين آنهـا نـام پيـامبران اسـت.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: محبوب ترين نامها پيش خدا عبارتست از عبداللّه وعبدالرحمن.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: فرزندان خود را به نام انبياء نامگذارى كنيد، و نيكوترين نامها عبداللّه و عبدالرحمن است.

به امام صادق عليه السلام گفته شد: ما نام شما و نام پدران شما را براى خودمان انتخاب مى كنيم، آيا اين كار به حال ما مفيد خواهد بود؟امام عليه السلامفرمـود: آرى بخـدا قسم مگر دين جز دوستى و محبّت چيز ديگرى است؟ (يعنى اين عمل، اظهار دوستى و محبّت نسبت به اهل بيت عليهم السلام است).

امام صادق عليه السلام فرمود: مردى خدمت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهرسيد و گفت: براى من فرزندى متولّد شده است، نام او را چه بگذارم؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: نام «حمزه» را كه محبوبترين نامها پيش من است بر او بگذار.

امام حسين عليه السلامفرمود: اگر صـد فرزند براى من متولّد شود، دوست دارم نام هر يك از آنان را جز على نگذارم.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: بنام خوبان خود، نام گذارى كنيد، و نيازهاى خود را از خوبرويان بخواهيد.

امام كاظم عليه السلام فرمود: در خانه اى كه نام محمّد، احمد، على، حسن، حسين، جعفر، طالب، عبداللّه و فاطمه از زنان باشد، فقر وتنگدستى به آن خانه وارد نمى شود.

اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: هيچ خاندانى نيست كه در ميان آنان نام پيامبرى باشد جـز اينكه خـداوند فرشـته اى را برمى انگيزد كه صـبح و شب آنان رابسـتايد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهفرمود: هيچ سفره گسترده نشد كه كسى به نام احمد يا محمّد بر سر آن نشسته باشد مگر اينكه آن منزل در هر روز دوبار مورد تقديس واقع شود.

امام رضا عليه السلام فرمود: خـانه اى كه در آن نـام محـمّد باشـد، صبح و شامِ اهل آن خانه به خير ونيكى خواهد بود.

امام باقر عليه السلام فرمود: آمنـه كه بـه رسول خــدا حـامله بـود ـ در خواب ـ مأمور شد او را احمد نامگذارى كند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اگر براى كسى چهار فرزند متولّد شود، يكى از آنان را به نام من نامگذارى نكند بـه من جفا كرده است.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: گروهى كه مى خـواهند مشورت كنند ودر جمع آنان كسى بانام محمد يا احمد حاضر است اگر آنان او را در مشورت خود وارد كنند، براى آنان خير خواهد بود.

رسول گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: كسى كه داراى فرزند پسـر شود و بخاطر علاقه به من و تبرّك جستن به نام من نام او را محـمّد بگذارد، او و فرزندش در بهشت خواهند بود.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هيـچ زيـانى نـدارد كه در خانه اى يك فـرزند يا دو فرزند حتى سه فرزند به نام «محمّد» باشد.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه به اميد بركت، نام مرا انتخاب كند، شب و روز تا قيامت بر او بركت خواهد بود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هنـگامى كه فرزنـد را «محمّد» ناميـديد، او را احترام كنيد و در مجلس براى او جا باز كنيد و روى خـود را براى او ترش نكنـيد.

امام باقر عليه السلام به فرزند خردسالى فرمود: نام تو چيست؟ او پاسخ داد: محمّد.امام سؤال كرد: كنيه ات چيست؟ گفت: على امام عليه السلام فرمود: تو بشدت از شيطان دور شده اى، زيرا شيطان هنگامى كه بشنود كسى صدا مى زند اى محمد يا اى على! ، آب مى شود همانگونه كه مس آب مى شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ فرزندى براى ما متولد نمى شود جز آنكه نام او را محمّد مى گذاريم تا اينكه هفت روز بگذرد، بعد از هفت روز اگر خواستيم عوض مى كنيم وگرنـه هـمان نــام مى مـانـد.

امام باقر عليه السلام فرمود: شيطان هنگامى كه نام يكى ازدشمنان ما را كسى صدا كند و او بشنود (ازخوشحالى) به جنب وجوش در مى آيد وفخر مى فروشد.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: فرزندان خود را «حَكَمْ» و «اباالحكم» نامگذارى نكنيد زيـرا فقط خداوند متعال حكَم است. (و آن نام مخصوص خداست).

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: به نام من (محمّد) نامگذارى بكنيد ولى به كنيه من كنيه گذارى نكنيد، زيرا فقط من ابوالقاسم (تقسيم كننده بهشت وجهنّم) هستم كه ميان شما تقسيم خواهم كرد.

امام رضا عليه السلام فرمود: كنيه ونام فرزند را نيكوترين نام وكنيه انتخاب كن، و او را ابوعيسى وابوالحَكَمْ و ابوحارث انتخاب نكن و اگر نام او محمّد است كنيه اش را ابوالقاسم نگذار و روزهفتم نامگذارى كن.

زينب دختر ابى سلمه مى گويد: من «برّه» (يعنى نيكوكار) نامگذارى شدم. رسول خدا صلي الله عليه و آلهفرمود: خودستائى نكنيد، خداوند به نيكان شما آگاهتر است، و او را زينب نامگذارى كنيد.

امام باقر عليه السلام فرمود: مبغوض ترين نامها پيش خدا، حـارث، مالك و خـالد است.

امام باقر عليه السلام از پدرانش نقل مى كند كه فرمودند: رسول خدا صلي الله عليه و آله نامهاى زشت مردان و شهرها را تغيير مى داد.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه شخصى را به غيرنام خودش [با القاب زشت] صدا كند، فرشتگان، او را لعنت مى كنند.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر گروهى كه ميان آنان مرد شايسته اى باشد و بميرد، پس از او مولودى به دنيا بيايد و آنان نام آن مرد را بر آن نوزاد بگذارند، خداوند نيكى و نيك بختى را در آن گروه قرار مى دهد. در خاتمه مناسب است معيار نامهاى خوب را با توجه به مضمون احاديث مشخص كرده و سپس نمونه هائى از اين نامهاى خوب را ارائه دهيم. معيار نامهاى خوب:
1 ـ با محتوا بودن نام.
2 ـ زيبايى و داشتن آهنگ خوب.
3 ـ يادآور شدن شخصيتى مكتبى و داشتن پيام.
4 ـ تحقيركننده و فخر آور نبودن نام.
5 ـ كوتاه ومختصر بودن.

نامهاى خوب براى دختران آزاده، آسيه، آمنه، اسماء، امامه، اقدس، انسيه، بتول، بُشرى، جميله، حوّا، حليمه، حميده، حبيبه، حكيمه، حوريه، خديجه، خيزران، راحله، راضيه، رقيه، رُباب، ريحانه، زهراء، زهره، زبيده، زكيّه، زينب، ساره، ساجده، سهله، سُميّه، سكينه، سُوده، سليله، سَمانه، شيما، صفورا، صديّقه، صفيّه، صغرى، طاهره، طلعت، طيّبه، طوبى، عذرا، عطيّه، عاتكه، عارفه، عاطفه، عفت، عاليه، فائزه، فائقه، فاطمه، فرشته، فريده، فضّه، فهيمه، كبرى، كوثر، لُوزا، ليلى، لبيبه، لعيا، مائده، ماريه، مريم، محدّثه، معصومه، مكيّه، مرضيّه، مليحه، ناديه، نادره، ناهيد، نجمه، نسيبه، نَعيمه، نفيسه، ندا، نرگس، نرجس، نيّره، هاجر، هاله، هلال، هُدى،

نامهاى خوب براى پسران

آصف، آدم، آزاد، احمد، الياس، ابوريحان، ابوذر، ابوالفضل، ادريس، اسداللّه ، احنف، ابوالحسن، ابوالقاسم، اباصلت، اَبان، ايّوب، ابوطالب، اسحاق، ابراهيم، اسماعيل، بُشر، بشير، بشّار، برير، باقر، بلال، تارُخ، جعفر، جواد، جابر، جناده، حجّت، حبيب، حسن، حسين، حامد، حذيفه، حمزه، حنيف، حجه اللّه ، حُجر، حُرّ، حنظله، حيدر، خضر، خدايار، خداداد، خليل، داوود، دِعْبِلْ، دانيال، ذبيح اللّه ، رشيد، رضى، رسول، روح اللّه ، رحيم، رحمان، رضا، ربيع، رجاء، روزبه، زكريا، زاهر، زهير، زبد، زكوان، زراره، زاذان، سليمان، سلمان، سجاد، سديد، سعد، سهل، سَماعه، سُويد، شعيب، شيث، صادق، صامت، صالح، صفوان، صدوق، صعصعه، طاهر، طالب، طه، ظريف، علىّ، عليرضا، على اكبر، على اصغر، على اوسط، عبّاس، عيسى، عبدالرسول، عقيل، عاصم، عبّاد، عمّار، عمران، عون، عامر، عدنان، عزيز، عبدالرضا، عبدالزهراء، عدى، عبداللّه ، عكرمه، عبدالحسين، عفيف، عبدالكريم، عبدالرحيم، عبدالرحمن، عبدالمقيم، عبدالعظيم، عبدالحليم، عبدالحكيم، عبدالناصر، عبدالصادق، عبدالرزاق، عبدالملك، عبدالغفار.
غلامحسن، غلامحسين، غلامعلى، فُرات، فُصيل، فهر، قاسم، قنبر، قدرت اللّه ، قيس، قُدامه، قاسط، كميل، كميت، كليم، لقمان، لطف اللّه ، محمد، مرتضى، مصطفى، مجتبى، محمود، موسى، مسيح، ميثم، محسن، مجيد، مهدى، مُفضَّل، مقداد، مسلم، مَصعب، محمدامين، محمدعلى، محمدحسن، محمدحسين، محمدرضا، محمدباقر، محمدصادق، محمدكاظم، محمدتقى، محمدجعفر، محمدهاشم، محمدجواد، محمدهادى، محمودرضا، مسعود، مسعده، منهال، مَعاذ، مهزَم، مُطهّر، نوح، نقى، نعيم، نعمان، نَضر، نورالدين، نافع، نوراللّه ، واقد، واصل، وَهب، هابيل، هدايت اللّه ، هادى، هاشم، هبه اللّه ، هشام، هلال، هود، هارون، هانى، يوسف، يعقوب، يسوع، يوشع، ياسر، يحيى، يونس، ياسين و هر نامى كه بندگى خدا را برساند.