مقدمه

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجتَنِبُوا كثَيراً مِنَ الظَّنِّ إنَّ بَعضَ الظَّنِّ إثمٌ وَ لاتَجَسَّسُوا وَلايَغتَبْ بَعضُكُم بَعضاً أيَحِبُّ أحَدَكُم أنْ يَأكُلَ لَحمَ أخيهِ مَيتاً فَكَرِهتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللّه َ إنَّ اللّه َتَوّابٌ رَحيمٌ.»
اى كسانى كه ايمان آورديد! از بسيارى از پندارها اجتناب كنيد زيرا برخى از پندارها گناه است و تجسس نكنيد، و غيبت يكديگر را روا مداريد، آيا فردى از شما دوست دارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ كه البته از آن بدتان مى آيد و از خدا بترسيد (و توبه كنيد) كه خدا توبه پذير مهربان است.


زبان، با آنكه از نعمت هاى بزرگ الهى است، مى تواند از نقمت ها گردد و براى انسان دردسر ساز شود.
اهميت زبان، اين عضو بظاهر كوچك و در واقع بسيار بزرگ و با اهميت بر كسى پوشيده نيست، زبان است كه در صورت نظارت و مراقبت و هدايت مى تواند سعادت و خوشوقتى فرد و خانواده ها و جامعه را تأمين كند و براى آنان صلح و صفا و آرامش و خوشى به ارمغان آورد.
ولى چنانچه دقت و توجه نشود و آزاد و به حال خود رها باشد و تحت نظارت عقل و دين قرار نگيرد ممكن است زندگى آنان را تباه و روابط انسانها را تيره كند و براى هميشه به گرفتارى دنيا و عذاب آخرت بيفكند.
از اينرو مى بينيم در مكتب حياتبخش اسلام و اهل بيت عليهم السلام در اهميت و جايگاه و آفات آن سخنان بسيار و هشدارهاى بيدار كننده اى ارائه شده است.
در آيات قرآن و احاديث ائمه عليهم السلام در مورد غيبت و دروغ تعبيرات تكان دهنده و هشدارهاى شديدى آمده است كه تعدادى از آنها را در اين جزوه مطالعه خواهيد كرد.
بعنوان نمونه در قرآن از غيبت كردن همانند خوردن گوشت برادر مؤمن در صورتى كه مردار است ياد شده است. و دروغ در جاهاى متعدد قرآن مورد نكوهش قرار گرفته و دروغگو دشمن خدا شمرده شده است.
در حديث آمده كه غيبت خورشت سگهاى جهنم است و دروغگوست كسى كه گمان كند حلال زاده است در حالى كه با غيبت كردن گوشت مردم را مى خورد. و درباره دروغ آمده است: كه انسان طعم ايمان را نمى چشد تا اينكه دروغ را ترك كند چه دروغ جدى چه شوخى باشد.
آرى غيبت و دروغ دوتا از آفات زبان و از گناهان بسيار خطرناك زبان هستند كه لازم است جامعه اسلامى با آثار زشت دنيوى و اخروى آن دو آشنا شود و در زدودن اين گناه و گناهان مخرب ديگر از جامعه اسلامى اقدامى جدى به عمل آورده و جامعه اى سالم و متحد و با صفا و صميميت و انسانى و اسلامى بسازد كه افراد، نسبت به هم اعتماد داشته باشند و روابط آنان به خاطر دروغ و بى صداقتى، دچار اختلال نگردد باميد آنروز.

محمود شريفى
بيست و دوّم ارديبهشت ماه 1385

ابوذر مى گويد به رسول خدا گفتم: غيبت چيست؟ فرمود: برادرت را به آنچه دوست ندارد ياد كنى. گفتم: اى رسول خدا اگر آنچه كه ياد مى شود دراو باشد چه؟ فرمود: بدان، اگر آنچه را دراو هست ياد كنى غيبت او را كردى، واگر آنچه راكه در اونباشد ياد كنى پس به اوبهتان زدى.

امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت كردن بر هر مسلمانى حرام است. غيبت كننده هميشه گنهكار است، غيبت آن است كه كسى را با آنچه پيش خدا عيب نيست ياد كنى و مذّمت كنى آنچه را كه اهل علم و دانش ستايش مى كنند.

حضرت على عليه السلام فرمود: منفورترين مخلوقات نزد خدا غيبت كننده است.

على عليه السلام فرمود: دردناكترين مردم (در قيام) غيبت كننده است.

على عليه السلام فرمود: غيبت كردن بدترين دروغ و حرف نارواست.

على عليه السلام فرمود: غيبت، خورشت سگان جهنم است.

على عليه السلام فرمود: غيبت كردن نشانه و خصلت منافق است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: ترك غيبت از ده هزار ركعت نماز مستحبى پيش خدا محبوبتر است.

از امام حسن عسكرى عليه السلامنقل شده كه فرمود: بدانيد غيبت كردن شما از مؤمنى از شيعه آل محمد صلي الله عليه و آله از مرده خوارى بدتر و حرامتر است.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه آنچه را از مؤمنى ديده يا شنيده بگويد، او از كسانى است كه خدا درباره آنان فرمود: كسانى كه دوست دارند گناه و فساد در بين مؤمنان پخش شود عذاب دردناكى براى آنان خواهد بود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اى اباذر! بپرهيز از غيبت، زيرا غيبت از زنا سخت تر وبدتر است. اباذر مى گويد گفتم: چرا يا رسول اللّه ؟ فرمود: چون مرد زنا مى كند و توبه مى كند، خدا هم مى پذيرد، ولى غيبت بخشوده نمى شود تا اينكه صاحبش ببخشيد.

اميرالمؤمنين عليه السلام به نوف بكّالى فرمود: دروغ مى گويد كسى كه فكر مى كند حلال زاده است، درحالى كه گوشت مردم را با غيبت كردن مى خورد.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى بدون اينكه برادر مؤمنش به او ظلمى كرده باشد غيبت او را بكند شريك شيطان است.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: فحش دادن به مؤمن فسق و فجور است و كشتن او كفر است و خوردن گوشت او (با غيبت كردن) گناه و نافرمانى خداست.

على عليه السلام فرمود: از غيبت بپرهيز، كه آن تو را با خدا و مردم دشمن مى كند و اجر و پاداش كارهاى تو را از بين مى برد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: غيبت كردن در دين مرد مسلمان از خوره داخلى زودتر كارگر خواهد بود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: بهشت بر سه گروه حرام است، بر منّت گذار، غيبت كننده و دائم الخمر، (اين سه گروه از بهشت محروم هستند).

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه غيبت مسلمانى را بكند، روزه اش باطل مى شود، وضويش مى شكند، و روز قيامت درحالى مى آيد كه از دهانش بويى متعفن تر از مردار بيرون مى آيد كه اهل قيامت از آن بو رنج مى برند.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه از مؤمن به آنچه در او هست غيبت كند، خداوند آن دو را در بهشت جمع نمى كند و كسى كه مؤمنى را به چيزى كه در او نيست غيبت كند عصمت بين آن دو قطع مى گردد و غيبت كننده براى هميشه در جهنم خواهد بود و جهنم بدفرجامى است.

امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت نكن كه غيبتت مى كنند، براى برادرت چاه مكن كه در آن مى افتى، چون همانطور كه برخورد مى كنى با تو برخورد مى شود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه غيبت زن يا مرد مسلمانى را بكند خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نمى پذيرد، مگر اينكه صاحب غيبت او را ببخشد.

امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت، حسنات را مى خورد همانطور كه آتش هيزم را مى خورد، خداوند بزرگ به موسى وحى مى فرمود: غيبت كننده اگر توبه كند آخرين كسى است كه وارد بهشت مى شود، و اگر توبه نكند نخستين كسى است كه وارد آتش مى گردد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: روز قيامت فرد را مى آورند و در پيشگاه خدا نگاه مى دارند و نامه علمش را به او مى دهند و او حسنات خود را در آن نمى بيند، مى گويد: خدايا اين نامه عمل من نيست، زيرا طاعات من در آن نيست، به او گفته مى شود پروردگار تو فراموش نمى كند و جا نمى گذارد، عمل تو با غيبت مردم كردن از بين رفته است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه پروردگارم مرا به معراج برد به گروهى برخوردم كه ناخنهايى از مس داشتند، صورت و سينه خود را با آنها مى تراشيدند گفتم: جبرئيل اينها چه كسانى اند؟ گفت: اينان كسانى اند كه گوشت مردم را مى خوردند، وآبروى آنانرا مى برند.

امام على عليه السلام فرمود: شنونده غيبت شريك غيبت كننده است.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله در يكى از خطبه هايش فرمود: كسى كه غيبتى را از برادرش در مجلسى بشنود و ردّ كند، خداوند درب هزار شر دنيوى واخروى را بروى او مى بندد، واگر ردنكند وخوشش بيايد، گناه اوهمانند گناه غيبت كننده است.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد در مجلسى كه از امام و حاكم اسلامى يا مؤمنى عيب گوئى شود ننشيند.

امام صادق عليه السلام فرمود: مسلمان برادر مسلمان است به او ستم نمى كند و او را خوار نمى سازد و غيبت او را نمى كند و او را فريب نمى دهد و محروم نمى كند.

در وصيت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به على عليه السلام چنين آمده است: يا على اگر پيش كسى غيبت برادر مؤمنش بشود و او توان يارى او را داشته باشد ولى او را يارى نكند (يعنى جلوى غيبت را نگيرد) خداوند او را در دنيا و آخرت خوار و ذليل خواهد كرد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه از آبروى برادر دينى اش دفاع كند اين كار حجاب و مانع او از آتش مى شود.

رسول اكرم عليه السلام فرمود: كسى كه مانع آبروريزى برادر مسلمانش بشود بهشت براى او واجب خواهد شد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اى اباذر كسى كه از غيبت برادر مؤمنش جلوگيرى و دفاع كند بر خداوند است كه او را از آتش جهنم آزاد كند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: مؤمن بر مؤمن هفت حق واجب الهى دارد.
1 ـ احترام او در هنگامى كه حضور ندارد.
2 ـ دوستى قلبى با او.
3 ـ شريك ساختن او در ثروتش.
4 ـ غيبت او را حرام بداند.
5 ـ در بيمارى او را عيادت كند.
6 ـ جنازه او را تشيع كند.
7 ـ بعد از مرگ درباره او جز به نيكى سخن نگويد.

امام صادق عليه السلام فرمود: از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله سؤال شد: كفّاره غيبت كردن چيست؟فرمود: هرگاه او را ياد كردى براى او از خدا طلب مغفرت كنى.

امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه فرد فاسق، فسق و گناه خود را آشكار و علنى كند او حرمتى ندارد و غيبت او جايز است.

امام باقر عليه السلام فرمود: سه نفر داراى حرمت و احترام نيستند:
1 ـ هوسباز بدعتگذار
2 ـ پيشوا و حاكم ستمگر
3 ـ فاسقى كه گناه خود را علنى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت آن است كه درباره برادر مؤمنت چيزى را كه خدا پوشانده سخن بگويى. اما چيزى كه آشكار است مثل تندخويى و عجله غيبت نيست و بهتان آن است كه چيزى كه در او نيست بگويى.

امام صادق عليه السلام فرمود: اگر ميهمانى به شخصى وارد شد و او با ميهمان رفتار خوبى نكرد، مانعى ندارد كه برخورد بد او را بازگو كند.

پيامبر اكرم عليه السلام فرمود: كسى كه بدون عذر با مسلمانان در مسجد نماز نمى خواند نمازش كامل و مفيد نيست، و غيبت جايز نيست مگر از كسى كه از جماعت ما مسلمانان كناره گيرى كند و نماز را در خانه اش بخواند، و كسى كه از جمع مسلمانان كناره گيرى كند عدالتش ساقط مى شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه با مردم معاشرت كند و به آنان ستم نكند، و با آنان گفتگو كند و دروغ نگويد و به آنان وعده بدهد و تخلف نكند از كسانى است كه غيبت او حرام و جوانمردى او كامل و عدالت او آشكار است و برادرى او واجب است.