مقدمه

وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسرِفُوا اِنَّهُ لايُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ.

و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد.


اسراف يكى از نمونه هاى آشكار حركتهاى نابخردانه است. عقل و وحى بر كاربرد امكانات در زمينه هاى مورد نياز تأكيد دارد و دور ريختن، هدر دادن و از بين بردن مواد لازم قابل استفاده را محكوم و ناپسند مى داند، وجدان انسان از اسراف نفرت دارد و اين تنبلى ها و ناآگاهيها، غفلت ها و رفاه زدگيهاست كه زمينه را براى اسراف هموار مى سازد.
اسراف هميشه و همه جا بر پيكر اخلاق و اقتصاد و سلامتى فرد و جامعه ضربه وارد مى كند، اما در شرايط كنونى جامعه اسلامى ما كه فشار استكبار غرب براى تحميل و تشديد فقر بر امت اسلام، هر چه بيشتر شده است.
اسراف، گناهى كوچك نيست، اسراف در اموال شخصى گناه و در بيت المال مسلمين گناهى بزرگتر است.
انتخاب چهل هشدار از گفتار پيشوايان اسلام در زمينه اسراف، بدين اميد انجام گرفته است كه امت اسلامى با كاهش و جلوگيرى از ريخت و پاش ها بر عزّت و قدرت خويش بيفزايند و در برابر خداوند متعال و جهان اسلام سرفراز باشند. «انشاءاللّه»
قم ـ محمود شريفى
11 ذيقعده 1416 روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و 12 فروردين 1375 روز جمهورى اسلامى

امام صادق عليه السلام فرمود: اسراف آنست كه انسان مالش را از بين ببرد و به بدنش صدمه بزند عرض شد پس اقتار چيست؟ فرمود: اينست كه غذايت نان و نمك باشد در صورتيكه قدرت دارى غذاى مناسبترى بخورى.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه آبى را از نهر فرات «گوارا» براى خوردن بردارد و بعد از نوشيدن، زيادى آنرا بيرون بريزد اسراف كرده است.

امام صادق عليه السلام فرمود: پائين ترين مرتبه اسراف عبارتست از:
1 ـ دور ريختن آبيكه از آشاميدن اضافه آمده است.
2 ـ اينكه لباس كار و لباس بيرونى، يكى باشد.
3 ـ بدور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما

نقل شده است كه: امام صادق عليه السلاممشاهده كرد سيبى را نيم خورده از خانه بيرون انداخته اند، خشمگين شد و فرمود: اگر شما سير هستيد خيلى از مردم گرسنه اند خوب بود آنرا به نيازمنديش مى داديد.

از امام صادق عليه السلامنقل شده كه فرمود: من هرگاه چيز كمى هم از سفره مى افتد آنرا بر مى دارم و اين كار باعث تعجب خادم مى شود و خادم مى خندد.

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: آنچه را كه از سفره افتاده برداريد و بخوريد، زيرا آن دواى هر درديست كه خدا بخواهد آنرا اليتام بخشد براى كسى كه به نيّت شفاء بخورد.

پيامبر گرامى اسلام فرمود: كسى كه جستجو كند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقر و تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت برمى بندد.

امام صادق عليه السلام فرمود: اسراف كننده را سه نشانه است: چيـزهائـى را مى خـرد و مى پـوشد و مـى خـورد كه در شـأن او نيست.

امام صادق عليه السلام فرمود: انسـان مؤمن اسراف و زياده روى نمى كند بلكه ميانه روى را پيشه خـود مى سازد.

روايت شده است: پيامبر گرامى وقت خرما مى خوردند هسته آنرا به گوسفند مى دادند.

از عامر بن جذاعه نقل شده است كه گفت: مردى آمد خدمت امام صادق عليه السلام حضرت باو فرمود: تقواى الهى پيشه كن، اسراف نكن و برخود هم سخت مگير و ميانه روى مايه استوارى است، تبذير همان اسراف است كه خداوند درباره آن فرموده: تبذير و زياده روى نكن.

امام حسن عسگرى عليه السلامبه محمدبن حمزه نامه اى نوشته او را به ثروت و بى نيازى مژده داده و به او فرموده: بر تو باد ميانه روى و پرهيز از اسراف زيرا اسراف از كارهاى شيطانى است.

امام صادق عليه السلامبه عبيد فرمود: اسراف و زياده روى باعث فقر و تنگدستى مى گردد و ميانه روى موجب ثروت و بى نيازى مى شود.

از امام صادق عليه السلامنقل شده است كه فرمود: ميانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زياده روى مورد خشم اوست حتى اگر اسراف در انداختن هسته خرمائى باشد كه قابل مصرف است يا زيادى آبى كه خورده شده، باشد.

امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمودند: كسى كه در زندگى ميانه روى و قناعت ورزد. نعمت او باقى مى ماند و آنكه با ريخت و پاش و اسراف زندگى كند نعمتش از بين مى رود.

امام باقر عليه السلامبه فرزندش امام صادق عليه السلام فرمود: بر تو باد به انجام كار خيرى كه وسط دو كار بد قرار گرفته و آن دو را از بين مى برد، امام صادق سئوال كرد، چگونه چنين چيزى ممكن است؟ امام فرمود: همانطور كه قرآن مى گويد مؤمنين كسانى هستند كه وقتى انفاق مى كنند زياده روى و سختگيرى نمى كنند (بنابراين اسراف و سختگيرى هر دو گناه است و حدّ وسط آن يعنى ميانه روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه كه بين آن دو گناه است).

ابن ميمون گفت : شنيدم كه امام صادق عليه السلام فرمود: هر كسى كه در زندگى خود ميانه رو باشد من ضمانت مى كنم او را كه هرگز تهى دست نشود.

على عليه السلام فرمود: اعتدال در خرج كردن «ميانه روى» موجب فراوانى مال و ثروت و اسراف باعث تباهى و نابودى آن است.

پيامبر گرامى اسلام فرمود: سـه چيـز باعث نجات و رسـتگارى است و در مـورد سـومى خـاطرنـشان ساخت؛ رعايت اعتدال در حال فقر و توانـگريست.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه در زنـدگى ميانه روى را رعـايت نمايد خداوند او را روزى مى دهد و كسى كه اسراف و زياده روى كـند، او را محـروم مى سازد.

اميرمؤمنان فرمود: اسراف و زياده روى فراوانى را نابود مى سازد.

امام صادق عليه السلام فرمود: همانا اسراف با كمى بركت همراه است.

امام على عليه السلام فرمود: زياده روى مقدمه فقر و تنگدستى است.

على عليه السلام فرمود: زياده روى همراه با تنگدستى است.

على عليه السلام فرمود: كسـى كه به زيـاده روى افتـخار كـند، با تنـگدستى خـوار و زبـون مى گردد.

امام كاظم عليه السلام فرمود: خـداوند قيـل و قال، ضـايع كردن مـال و زيـاده روى در سـئوال را دشـمن مـى دارد.

امام على عليه السلام فرمود: بخشش هاى بى جاى مال و ثروت، اسراف و زياده روى محسوب مى شود و بخشنده آنرا در دنيا بالا مى برد و در آخرت او را پائين مى آورد، او را در بين مردم بزرگ جلوه مى دهد، و نزد خدا خوار و سبك مى كند.

پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله فرمود: اسراف فقر و تنگدستى مى آورد.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: زياده روى و اسراف را ترك كن زيرا بخشش اسراف كار مورد ستايش نيست و تنگدستى او هم مورد ترحم واقع نمى شود.

از على عليه السلامروايت شده است كه فرمود: زياده روى در همه موارد بجز در كارهاى نيك مورد نكوهش واقع شده است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به حضرت على عليه السلاموصيت فرمود: ... امّا در دادن صدقه، كوشش كن تا جائيكه گمان برى اسراف كرده اى و حال آنكه اسراف نيست «يعنى در صدقه دادن اسراف معنا ندارد».

اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: سخاوتمند باش ولى هرگز اسراف و زياده روى مكن و ثروت خود را بر اساس اندازه گيرى صحيح خرج كن و هيچوقت سختگير نباش.

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: سخاوت اندازه اى دارد، چنانچه از آن بگذرد، اسراف محسوب مى شود.

امام كاظم عليه السلام در وصيّت خود به هشام فرمودند: يكى از لشگريان عقل ميانه روى و يكى از لشگريان جهل زياده روى است.

امام على عليه السلام فرمود: واى بر اسراف كار كه چه قدر از مصلحت خويش و رسيدگى به كار خود دور است.

از علىّ بن الحسين عليه السلاماست كه فرمود: خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زياده روى محافظت فرما.

از پيامبر گرامى نقل شده كه به على عليه السلام فرمود: چهار چيز هدر مى رود:
1 ـ خوردن بعد از سيرى
2 ـ روشن كردن چراغ در مهتاب «و جائيكه روشن است»
3 ـ زراعت در زمينى كه شوره زار است
4 ـ نيكى كردن به كسى كه لايق آن نيست.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسيكه مالى را در غير طاعت پروردگار بذل و بخشش نمايد، اسرافكار است و هر كسى كه در راه خير مصرف كند ميانه روى كرده است.

در تفـسير علىّ بن ابـراهيم قـمى و در روايـت ابى الجارود از امام بـاقر عليه السلامنقـل شـده كه حضرت در مورد آيه «وَالَّـذينَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ يُسْـرِفوُا وَلَـمْ يَقْـتُروا» فـرمـودند: بخشـش در راه معصـيت و بـناحق، اسـراف است.

امام باقر عليه السلام فرمود: اسراف كنندگان كسانى هستند كه محرمات «گناهان» را جايز مى شمارند و دست به خونريزى مى زنند.