مقدمه

قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وَ تَعالى:
وَ اِذْ تَأَذَّنَ َربُّكُمْ لَئِنْ شَكَرتُمْ لَأَ زيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ اِنَّ عَذابِى لَشَديدٌ.
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
و پروردگار شما اعلام كرد، اگر سپاسگزارى كنيد بر شما مى افزايم، و اگر ناسپاسى كنيد همانا عذاب من سخت است.


براى مقدمه چهل حديث سپاس، سخنى زيباتر و بهتر از ديباچه گلستان نيست:
«منّت خداى را عَزّوجل كه طاعتش موجب قربتست و به شكراندرش مزيد نعمت. هر نفسى كه فرو مى رود مُمدّ حياتست و چون بر مى آيد مفرّح ذات».
پس در هر نفسى دو نعمت موجود است و بر هر نعمتى شكرى واجب.
از دست و زبان كه برآيد كز عهده شكرش بدر آيد
اِعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْرا وَ قليلٌ مِنْ عِبادِىَ الشَّكُورُ.
بنده همان به كه زتقصير خويشعُذر بدرگاه خداى آورد
ورنه سزاوار خداونديشكس نتواند كه بجاى آورد
باران رحمت بى حسابش همه را رسيده و خوان نعمت بى دريغش همه جا كشيده، پرده ناموس بندگان به گناهِ فاحش ندرد و وظيفه روزى كَس را به خطاى مُنكر نَبُرد.
اى كريمى كه از خزانه غيبگبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را كجا كُنى محروم تو كه با دشمن اين نظر دارى
قم ـ محمود شريفى
11 ذيقعده 1416 روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و 12 فروردين 1375 روز جمهورى اسلامى

عمّار دهنى مى گويد: از امام سجاد عليه السلامشنيدم كه مى فرمايد: خداوند هر قلب محزون و هر بنده سپاسگزار را دوست مى دارد.

امام باقر عليه السلام فرمود: شبى پيامبر پيش عايشه بود، عايشه گفت: اى رسول خدا، چرا خودت را «با عبادت» رنج مى دهى در حالى كه خدا تر آمرزيده است؟ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اى عايشه آيا من بنده سپاسگزار نباشم؟

امام صادق عليه السلامبه نقل از پدرانش مى فرمايد: پـاداش طعـام خـور سـپاسگزار، هـمانند پـاداش روزه دار در راه خداست، و پاداش انسان سالم سپاسـگزار مثل پاداش گرفتار صبور است، و اجر توانگر سپاسگزار همانند اجر انسان محروم قناعت پيشه است.

امير مؤمنان على عليه السلام فرمود: سپاسگزارى از انعام كننده روزى، روزى را زياد مى كند.

امام على عليه السلام فرمود: چنـان نـيست كه خداوند درب شكرگزارى را بر بنده اى بـگشايد و درب زيـاد شدن نعـمت را بر او بـبندد. (بـلكه هـر دو باهم بـاز شده اند)

امام باقر عليه السلام فرمود: افزايش نعمت از طرف خداوند قطع نمى شود مگر بخاطر ناسپاسى بندگان.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه توفيق شكر يابد، افزايش نعمت هم نصيب او خواهد شد خداوند متعال مى فرمايد: اگر سپاسگزاى كنيدزياد خواهم كرد.

امام سجاد عليه السلام به بعضى از فرزندانش سفارش كرد و فرمود: اى فرزندم خدا را بخاطر نعمتى كه از ديگران بتو مى رسد سپاسگزار باش و به كسى كه از تو قدردانى كرد عطا كن، چرا كه وقتى نعمتى سپاسگزارى شود از بين نخواهد رفت، و وقتى كه ناسپاسى شود دوام نخواهد يافت.

امام صادق عليه السلام فرمود: هر بنده اى كه خدابه او نعمت داده، اگر نعمت را بشناسدو با زبانش خدارا بر آن نعمت ستايش كند، هنوز آن نعمت تمام نشده خدا فرمان مى دهد تا نعمت او زيادتر گردد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: روز قـيامت منادى ندا مى دهد، ستـايش كنندگان بـرخيزند، پـس عده اى بلند مى شـوند، سپس پرچـمى براى آنها نصب مى شود، آنگاه وارد بهشت مى شوند. گفته شـد: ستايش كنندگان چه كسـانى هستند؟ فرمود: آنانـكه همـيشه خدا را سپاسگزارى مى كنند.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سپاسگزارترين مردم كسى است كه نسبت به مردم سپاسگزارترين فرد باشد.

از امام صادق عليه السلامپرسيدند: گرامـى ترين مردم نزد خدا كيست؟ فرمود: كسى كه وقتى چيزى به او داده شود سـپاسگزارى مى كند و وقتى گرفتار شود صبر مى كند.

امام رضا عليه السلام فرمود: كسى كه از انسانهاى نيكوكار تشكر و قدرانى نكند از خداوند سبحان هم قدرانى نكرده است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: پاداش كسى كه غدا مى خورد و شُكر بجا آورد، مانند روزه دار صبور است.

اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: هنگامى كه مسئله خوشحال كننده اى براى پيامبر پيش مى آمد مى فرمود: سـتايش مخـصوص خداونـديـست كه كـارهاى خـير با نعمتش تكميل مـى شود و هنـگامى كه مـسئله ناخوشـايندى رخ مى داد، مى فـرمود: در هر حـال سـتايش مخـصوص خـداوند است.

امام على عليه السلام فرمود: در روزهاى آسايش و خوشبختى سپاسگزار باش، و در روزهاى گرفتارى و سختى صبور باش.

اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: با نعمت ها قبل از جدا شدن از شما رفتار نيكو داشته باشيد كه آنها از بين مى روند و عليه صاحب نعمت ناسپاس كه چطور با آنها رفتار كرده، گواهى مى دهند.

امام صادق عليه السلام فرمود: شكر نعمت پرهيز از گناهان و شكر كامل اينست كه شخص بگويد، اَلْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ.

امام على عليه السلام فرمود: خداوند تـبارك و تـعالى در هـر نعـمتى داراى حقّى مى باشد پس هر كس آنرا ادا كند، خداوند نعمت او را زياد مى كند و هر كه كوتاهى كند در معرض زوال نعمت قرار مى گيرد.

امام عسكرى عليه السلام فرمود: نعمت را كسى جز سپاسگزار نمى شناسد و از نعمت جز انسان عارف سپاسگزارى نمى كند.

امام على عليه السلام فرمود: آنگاه كه بر دشمن تسلّط يافتى بخشيدن او را سپاس اين نعمت قرار بده.

امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند متعال به موسى بن عمران عليه السلام فرمود: حـقّ سپـاسگزارى مرا ادا كن، حضـرت موسى گـفت: پرودگارا چـگونه حـقّ شـكُر تـرا انجـام دهـم در حاليـكه نـعمت از تـو اسـت و شـكر بر نـعمت هم خودنعمتى ازتوست؟ خـداوند فرمود: اگر همين را بدانى همين اداى واقعى شُكر من است.

امام صادق عليه السلام فرمود: در هر نَفَس لازم است خدا را شكر كنى، نه يكبار بلكه هزار بار و بيشتر

امام صادق عليه السلام فرمود: پائين ترين درجه شكر، ديدن همه نعمتها از جانب خدا، بدون اينكه دل به چيزى غير خدا وابسته باشد و خشنودى به داده خداست، و اينكه با نعمت خدا گناه نكنى و بواسطه نعمت، امر و نهى خدا را مخالف نكنى.

امام صادق عليه السلام فرمود: انسان هميشه در برابر خداوند بدهكار است بخاطر گناهى كه مرتكب شده يا بخاطر نعمتى كه در سپاسگزارى آن كوتاهى نموده است

امام صادق عليه السلام فرمود: خداونـد به گـروهى نـعمت داد و آنـها سـپاسگزارى نـكردند، پس نـعمت ها تبـديل به بـلا شد، و گـروهى را گرفـتار كـرد و آنـها صبـر كردنـد، پس گرفـتاريـهاى آنـان تـبديل بـه نـعمت شد.

امام على عليه السلام فرمود: هنگامى كه قسمتى از نعمت بشما رسيد با كم شكرى باقيمانده آنرا فرارى ندهيد.

امام جواد عليه السلام فرمود: نعمتى كه سپاسگزارى نشود، همانند گناهى است كه آمرزيده نشود. «يعنى همانطور كه انسان در مورد گناه بازخواست مى شود، در مورد نعمتى كه شكرگزارى نشود از او سؤال خواهد شد» .

امام على عليه السلام فرمود: «نعمتها با ناسپاسى از دست انسان مى روند و معلوم نيست دوباره برگردند.» از گريختن نعمتها حذر كنيد، كه هر گريخته اى برنمى گردد.

امام رضا عليه السلام فرمود: تقوا داشته باشيد وتواضع و سپاسگزارى و ستايش خدا را پيشه خود سازيد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: گفتگو از نعمت هاى خداوند، شكر است و ترك آن ناسپاسى است و كسى كه از نعمتِ كم سپاسگزارى نكند، از نعمت زياد هم سپاسگزارى نخواهد كرد، و كسى كه از مردم قدردانى نكند از خدا هم قدردانى نخواهد كرد.

امام على عليه السلام فرمود: سپاسگزارترين مردم كسى است كه قانع تر از ديگران باشد و ناسپاس ترين افراد كسى است كه حريص تر از ديگران باشد.

امام على عليه السلام فرمود: گروهى خدا را بخاطر سپاس از نعمت هايش مى پرستند اين عبادت آزادگان است.

مُعمّربن خلاّد گويد: از امام هشتم عليه السلامشنيدم كه فرمود: كسى كه خدا را بر نعمتى كه باو داده ستايش نمايد، شكر او را بجا آورده است، و ستايش خدا از آن نعمت برتر است.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه از جفا كردن بدش نيايد در مقابل نعمت هم سپاسگزارى نخواهد كرد.

امام على عليه السلام فرمود: كمترين چيزى كه در مقابل نعمت دهنده بايد انجام داد اينست كه با نعمت او گناه صورت نگيرد.

امير المؤمنين على عليه السلام فرمود: شكر هر نعمت، پرهيز از گناه و آنچه خداوند آنرا حرام كرده است مى باشد.

امام صادق عليه السلام فرمود: خوشا بحال كسى كه با ناسپاسى، نعمت خدا را تغيير ندهد و خوشا بحال آنانكه در راه خدا با هم دوستى كنند.

امام على عليه السلام فرمود: كسى كه شكر نعمت را بجا نياورد از زياد شدن آن جلوگيرى خواهد شد.

از امام صادق عليه السلامسئوال شد: آيا شكر حدّى دارد كه وقتى بنده انجام داد سپاسگزارى محسوب شود؟ امام فرمود: آرى راوى گفت: آن حدّ چيست؟ امام فرمود: خـدا را بر هر نـعمتى كـه به او داده، چـه در مال يـا خـانواده، ستايش كند و اگر به نـعمت مالى، حقّى تعلق گرفته، آنرا ادا كـند.