37. زبان كليد خوبي ها و بدي ها

اى مردم! انسان ده خصلت دارد كه زبان او آنها را آشكار مى سازد: زبان، گواهى استكه از درون خبر مى دهد. داورى است، كه به دعواها خاتمه مى دهد. گويايى است كهبه وسيله آن به پرسش ها پاسخ داده مى شود. واسطه اى است كه با آن حاجت برآوردهمى شود. وصف كننده اى است كه با آن اشياء شناخته مى شود. فرماندهى است كه بهنيكى فرمان مى دهد.پند دهنده اى است كه از زشتى باز مى دارد. تسليت دهنده اى است كه غم ها با آنآرامش مى يابد. حاضرى است كه با آن كينه ها برطرف مى شود و دلربايى است كهگوش ها با آن از لذّت برخوردار مى شوند.

زبان آدميزاد، هر روز به اعضاى او نزديك مى شود و مى گويد: چگونه ايد؟ آنهامى گويند: اگر تو ما را به خودمان واگذارى، خوب هستيم! و مى گويند: از خدا بترس وكارى به ما نداشته باش. و او را سوگند مى دهند و مى گويند: ما فقط به واسطه تو پاداشمى يابيم و به واسطه تو، مجازات مى شويم.

هر كس در معاشرت با مردم به آنان ظلم نكند، دروغ نگويد و خلف وعده ننمايد،جوانمرديش كامل، عدالتش آشكار، برادرى با او واجب و غيبتش حرام است.

درباره اين گفته خداوند كه «با مردم به زبان خوش سخن بگوييد» فرمود: بهترينسخنى كه دوست داريد مردم به شما بگويند، به آنها بگوييد، چرا كه خداوند،لعنت كننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج رادشمن مى دارد و با حيا و بردبار و عفيفِ پارسا را دوست دارد.

به خدايى كه جانم در اختيار اوست، وارد بهشت نمى شويد مگر مؤمن شويدو مؤمن نمى شويد، مگر اين كه يكديگر را دوست بداريد. آيا مى خواهيد شما را به چيزىراهنمايى كنم كه با انجام آن، يكديگر را دوست بداريد؟ سلام كردن بين يكديگر را رواجدهيد.

من پيامبر نشده ام كه لعن و نفرين كنم، بلكه مبعوث شده ام تا مايه رحمت باشم.

گناه براى غير گناهكار نيز شوم است، اگر گنهكار را سرزنش كند به آن مبتلا مى شود،اگر از او غيبت كند گنهكار شود و اگر به گناه او راضى باشد، شريك وى است.

در تفسير آيه «با مردم به زبان خوش سخن بگوييد» فرمود: يعنى با همهمردم، چه مؤمن و چه مخالف، به زبان خوش سخن بگوييد. مؤمن، به هم مذهبان، روىخوش نشان مى دهد و با مخالفان، با مدارا سخن مى گويد تا به ايمان، جذبشوند و حتّى اگر نشدند، با اين رفتار، از بدى هاى آنان در حقّ خود و برادرانمؤمنش، پيشگيرى كرده است.

من براى كسى كه بگومگو را رها كند، هر چند حق با او باشد و براى كسى كه دروغگفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترك گويد و براى كسى كه اخلاقش را نيكو گرداند، خانه اىدر حومه بهشت و خانه اى در مركز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى كنم.

حق زبان، احترام گذاشتن به آن با ترك زشت گويى، عادت دادنش به خوبى، تركگفتار بى فايده و نيكى به مردم و خوشگويى درباره آنان است.

اى مردم! بيايد يكديگر را بر اطاعت خدا يارى كنيد و عدالتش را بپاداريد و به عهدش(در عبوديت او و ترك طاعت شيطان) وفا كنيد و در تمامى حقوق الهى منصفانه رفتاركنيد، زيرا كه بندگان خدا به چيزى نيازمندتر از اين نيستند كه در اين امور يكديگر رانصيحت و خوب يارى كنند.

هر كس برادر (دينى اش) را پنهانى نصيحت كند، او را آراسته و اگر آشكارا نصيحتشنمايد، ارزش او را كاسته است.

آيا به چيزى با فضيلت تر از نماز و روزه و صدقه (زكات) آگاهتان نكنم؟ و آن اصلاحميان مردم است، زيرا تيره شدن رابطه بين مردم ريشه كن كننده دين است.

دو مسلمانى كه سه روز با هم قهر كنند و آشتى ننمايند، هر دو از اسلام بيرونمى روند و ميان آنان هيچ پيوند دينى نيست و هر كدام از آنها پيش از ديگرى با برادرشحرف بزند، در روز قيامت زودتر به بهشت مى رود.

خداوند عزوجل، كسى را كه در ميان جمع شوخى كند، دوست دارد به شرط آن كهناسزا نگويد.

شوخى زياد، ارج و احترام را مى برد و موجب دشمنى مى شود.

در توصيف كسانى كه خداوند متعال دوستشان دارد: ... اگر در روز آنها را ببينى،خواهى ديد كه در زمين آرام گام برمى دارند و با مردم به نيكى سخن مى گويند «و هرگاهنادان ها آنان را صدا مى كنند، مى گويند سلام» «و هرگاه به لغو برخورد مى كنند،بزرگوارانه از آن مى گذرند». قدم هايشان از رفتن به جاهاى تهمت خيز بسته اند وزبانشان را از اين كه درباره ناموس مردم سخن بگويند خاموش كرده اند.

حق كسى كه به تو نيكى كرده ، اين است كه از او تشكر كنى و نيكى اش را بهزبان آورى و از او به خوبى ياد كنى و ميان خود و خداى عزّوجلّ برايش خالصانه دعاكنى ، هرگاه چنين كردى بى گمان در پنهان و آشكار از او تشكر كرده اى . سپس اگر روزىتوانستى نيكى او را جبران كنى ، جبران كن .

تا زمانى كه مردم، امر به معروف و نهى از منكر نمايند و در كارهاى نيك و تقوابه يارى يكديگر بشتابند، در خير و سعادت خواهند بود، اما اگر چنين نكنند، بركت ها ازآنان گرفته شود و گروهى بر گروه ديگر سلطه پيدا كنند. نه در زمين ياورى دارند و نه درآسمان.

خداوند! زبان را عذابى دهد كه هيچ يك از اعضاى ديگر را چنان عذابى ندهد. زبانگويد: اى پروردگار! مرا عذابى دادى كه هيچ چيز را چنان عذاب ندادى! در پاسخش گفتهشود: سخنى از تو بيرون آمد و به شرق و غرب زمين رسيد و به واسطه آن خونى بناحقّريخته شد و مالى به غارت رفت و ناموسى هتك شد.

گناهانى كه باعث نزول عذاب مى شوند، عبارت اند از: ستم كردن شخص از روىآگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره كردن آنان.

هر كس خودرأى باشد، هلاك مى شود و هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كند، درعقل آنان شريك مى شود.

كسانى كه به كشمكش و دشمنى با يكديگر بپردازند، دچار سستى مى شوند وسرانجام بدِ كارشان را مى چشند و در نزدشان خوبى، بدى و بدى، خوبى جلوه مى كند،در نتيجه راهشان را درست نمى بينند، كارشان دشوار و گريز گاهشان تنگ مى شود،چنين كسان در معرض خروج از دين و پيروى از راه غير مؤمنان هستند.

هر كسى، به هدايتى راهنمايى كند، پاداشى را كه براى پيروان هدايت وجود دارد،براى او نيز خواهد بود؛ بى آن كه از پاداش پيروان كاسته شود، و هر كس به گمراهى اىراهنمايى كند گناهى كه براى پيروان آن وجود دارد، براى او نيز خواهد بود؛ بى آن كه ازگناه آنها كاسته شود.

مردم را به غير از زبان خود، دعوت كنيد، تا پرهيزكارى و كوشش در عبادت و نماز وخوبى را از شما ببينند، زيرا اينها خود دعوت كننده است.

خشم، بدترين همراه است: عيب ها را آشكار، بدى ها را نزديك و خوبى ها را دورمى كند.

روز قيامت فردى را مى آورند و او را در پيشگاه خداوند نگه مى دارند و كارنامه اشرا به او مى دهند، اما حسنات خود را در آن نمى بيند. عرض مى كند: الهى! اينكارنامه من نيست! زيرا من در آن طاعات خود را نمى بينم! به او گفته مى شود:پروردگار تو نه خطا مى كند و نه فراموش. عمل تو به سبب غيبت كردن از مردمبر باد رفت. سپس مرد ديگرى را مى آورند و كارنامه اش را به او مى دهند. در آنطاعت بسيارى را مشاهده مى كند. عرض مى كند: الهى! اين كارنامه من نيست! زيرامن اين طاعات را بجا نياورده ام! گفته مى شود: فلانى از تو غيبت كرد، حسنات اوبه تو داده شد.

هرگاه مؤمن به برادر [دينى] خود تهمت بزند، ايمان در قلب او از ميان مى رود،همچنان كه نمك در آب، ذوب مى شود.

بهترين سخن، آن است كه قابل فهم و روشن و كوتاه باشد و خستگى نياورد.

بايد نياز به مردم و بى نيازى از آنان، در دلت گردآيند، تا نيازت به آنان، سبب نرمىدر گفتار و خوش رويى ات شود و بى نيازى ات، سبب آبرودارى و عزّتت باشد.

مؤمن را بر مؤمن، هفت حق است. واجب ترين آنها اين است كه آدمى تنهاحق را بگويد، هر چند بر ضد خود يا پدر و مادرش باشد و به خاطر آنها از حقمنحرف نشود.

تعريف بيش از استحقاق، چاپلوسى و كمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و ياحسد است.

از بزرگ ترين جادو، سخن چينى است؛ زيرا با سخن چينى، ميان دوستان جدايىمى افتد، دوستان يكدل با هم دشمن مى شوند، به واسطه آن خون ها ريخته مى شود،خانه ها ويران مى گردد و پرده ها دريده مى شود. سخن چين، بدترين كسى است كه روىزمين راه مى رود.

هر كس درصدد عيب جويى برادر مؤمنش برآيد، تا با آن روزى او را سرزنش كند،مشمول اين آيه است: كسانى كه دوست دارند، زشتى ها در ميان مردم با ايمان شيوعپيدا كند، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت خواهد بود و خداوند مى داند و شمانمى دانيد.

از كسانى مباش كه بى عمل، به آخرت اميد دارند... از گناه باز مى دارند، اما خود بازنمى ايستند، به كارهايى فرمان مى دهند كه خود انجام نمى دهند.

خوشا به سعادت سبقت جويان به سايه عرش. گفتند: اى رسول خدا! آنان كيانند؟فرمودند: آنان كه چون حق را بشنوند، بپذيرند و هرگاه حق از آنان خواسته شود، دريغنكنند و براى مردم همان گونه قضاوت كنند كه براى خود مى كنند.

كسى كه براى زنده كردن حق يك مسلمان، شهادت حقّ بدهد، روز قيامت در حالىآورده مى شود كه پرتو نور چهره اش، تا چشم كار مى كند ديده مى شود و خلايق او را بهنام و نسب مى شناسند.

شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دودر بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو درجهنم اند.

به مردم ناسزا نگوييد، كه با اين كار در ميان آنها دشمن پيدا مى كنيد.

هر كس عيب و زشتى برادر مسلمان خود را فاش كند، خداوند زشتى او را آشكارسازد، تاجايى كه او را در درون خانه اش رسوا سازد.