تكلّف
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعا ـ گفت : به من رحم فرما، تا در كارهاى بيهوده خود را به تكلّف نيندازم.
مصباح الشريعة ـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : ما گروه پيامبران و امانتداران و پرهيزگاران، از تكلّف به دوريم.
امام على عليه السلام : مسلمانان، به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كردند: اى رسول خدا! اگر كسانى از مردم را كه بر آنان چيره گشتى به پذيرفتن اسلام مجبور مى كردى، تعداد ما زياد مى شد و در برابر دشمنمان نيرومند مى شديم. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: حاضر نيستم خداوند عزّ و جلّ را با بدعتى ديدار كنم كه درباره آن چيزى به من نفرموده است: «و من از كسانى نيستم كه چيزى از خود بسازم و به خدا نسبت دهم».
امام على عليه السلام : بدترين دوستانت، كسى است كه به خاطر او به زحمت و تكلّف افتى.
امام على عليه السلام : بدترين برادران، كسى است كه براى او به تكلّف وادار شوى.
امام على عليه السلام : گواراترين زندگى [در] دور افكندن تكلّفات است.
امام على عليه السلام : تكلّف (تصنّع و ظاهر سازى)، از اخلاق منافقان است.
امام على عليه السلام : بدترين دوستى و الفت آن است كه با تكلّف و ايجاد زحمت همراه باشد.
امام على عليه السلام : بزرگترين تكلّف ، آن است كه به چيزهاى بيهوده بپردازى.
امام على عليه السلام : دور افكندن تكلّفات، بالاترين اندوخته است.
امام على عليه السلام : هر كس تو را به چيزى كه توانش را ندارى مكلّف سازد، حكم نافرمانى تو از خودش را صادر كرده است.
امام على عليه السلام : ده نفرند كه خود و ديگران را به رنج و زحمت مى اندازند: كسى كه از دانش اندكى برخوردار است، اما با زحمت سعى مى كند به مردم چيز زيادى بياموزد ··· .
امام على عليه السلام : دوستى ات، سودايى و دشمنى ات نابود كننده نباشد، بلكه دوست خود را در حد اعتدال دوست بدار و دشمنت را نيز به اندازه دشمن بدار.
امام على عليه السلام : خرد مردم، دستخوش خلل و كاستى است مگر كسى كه خدايش مصون بدارد. سؤال كننده شان لجوج و مجادله گر است و پاسخ دهنده شان متكلّف و خودنما.
امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه تكلّف چيست؟ ـ فرمود : سخن گفتنت درباره چيزهاى بيهوده.
امام باقر عليه السلام : خداوند محمّد صلى الله عليه و آله را از سه چيز مبرّا كرد: اين كه بر خدا سخن دروغ ببافد، يا از روى هواى نفْس خود سخن بگويد، يا تكلّف ورزد».
امام صادق عليه السلام : متكلّف [كسى كه خود را به زور نه از روى رغبت به كارى وا دارد]، خطاكار است، هرچند [در واقع] كارش درست باشد و داوطلب عملش درست است، اگر چه [در واقع ]خطا كرده باشد.
امام كاظم عليه السلام : كسى كه خودش را در آنچه در حيطه علم او نيست به تكلّف اندازد، كارش را تباه كرده و آرزويش به جايى نرسد.