عوامل عبرت آموز

امام على عليه السلام : روزگار، عبرتها را به تو نشان مى دهد.

امام على عليه السلام : راستى كه در اقوام و ملل پيشين براى شما درس عبرتى است. كجايند عمالقه . و زادگان عمالقه؟ كجايند فرعونان و فرعون زادگان؟ كجايند مردمان شهرهاى رَسّ؛ همانان كه پيامبران را كشتند و سنّتهاى فرستادگان الهى را از بين بردند و شيوه هاى ستمگران را زنده ساختند؟

امام على عليه السلام : هرگاه امور همانند (و مورد اشتباه) شوند، فرجام آنها با آغازشان سنجيده مى شود.

امام على عليه السلام ـ پس از تلاوت اين آيه كه : «شما را فخر فروشى به يكديگر مشغول داشت، تا آن جا كه به ديدن گورها رفتيد» ـ فرمود : آيا به گورهاى پدرانشان مى نازند؟··· اگر آنان مايه عبرت باشند سزاوارتر است تا وسيله فخر و نازش ···
اگر آثار آنان ناپديد گشته و خبرهايشان از بين رفته، ديدگان عبرت آموز به آنان مى نگرد و گوشهاى خردها سخنان آنان را مى شنود؛ آنان با ابزارهايى غير از ابزار گفتار ، سخن مى گويند.

امام على عليه السلام : وانگهى دنيا سراى نيستى و رنج و دگرگونيها و عبرتهاست··· نمونه دگرگونيهايش اين است كه شخصى را مى بينى كه [تا ديروز] قابل ترحّم بود و [امروز] بر او رشك برده مى شود و ديگرى را مى بينى كه [تا ديروز] بر او رشك برده مى شد و [امروز ]قابل ترحّم است و اين نيست مگر بدان سبب كه نعمتى از چنگش بيرون رفته و بينوايى و مسكنتى بدو رسيده است. نمونه عبرتهاى آن اين است كه آدمى به آرزوى خود نزديك مى شود، اما فرا رسيدن مرگ ، مانع رسيدن او به آرزويش مى گردد.

امام على عليه السلام : مدّت [عمر] هر چند دراز باشد، كوتاه است و آن كه رفته براى آن كه هنوز هست، مايه عبرت است و مرده براى زنده، مايه پند.

امام على عليه السلام : رفتگان براى ماندگان مايه عبرتند و گذشتگان براى آيندگان سبب باز ايستادن [از دنياخواهى و معصيت خدا].

امام على عليه السلام : كسى كه از گذشته عبرت گرفت، براى آنچه باقى مانده عبرت گرفته است.

امام على عليه السلام : گذشته دنيا، براى خبر دادن از آينده آن كافى است.

امام على عليه السلام : براى عبرت گرفتن خردمندان، آنچه را [از دنيا] شناخته اند كافى است.

امام على عليه السلام : در پيشامدها و دگرگونيهاى دنيا، عبرت آموزى است .

امام على عليه السلام : در دگرگونيهاى قضا[ى الهى ]براى صاحبدلان و خردمندان عبرت است.

امام على عليه السلام : در پى هم آمدن روزها (دولت ها) ، درس عبرتى است براى مردمان.

امام على عليه السلام : اگر از عمر گذشته خود كه تلف كرده اى عبرت گيرى، بى گمان باقيمانده عمرت را پاس دارى.

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به معاويه ـ نوشت : اگر از آنچه گذشته است عبرت مى گرفتى، آنچه را مانده است قدر مى دانستى.

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به حارث هَمْدانى ـ نوشت : آنچه را در گذشته حقّ بوده است، تصديق و باور كن و از گذشته دنيا براى باقيمانده آن عبرت گير؛ زيرا پيشامدهاى دنيا مانند يكديگرند و پايان آن به آغازش پيوسته است و همه آن زوال پذير و از دست رفتنى است.

امام على عليه السلام : از دگرگونيها[ى زمانه ]عبرت آموزيد و از هشدارها بهره گيريد.

امام على عليه السلام : از نابودى نسلهاى پيش از خود كه ديده ايد عبرت گيريد: بندهاى بدنشان از هم گسيخت و چشمها و گوشهايشان نابود شد و شُكوه و شوكتشان از ميان رفت و شادى و نعمتشان، به سر رسيد.

امام على عليه السلام : از رفتار خدا با ابليس پند گيريد، آن گاه كه عمل طولانى مدت و كوشش توان فرسايش را بر باد داد.

امام على عليه السلام : از عذاب خدا و يورشها و بلاها و كيفرهاى او كه بر سر ملتهاى گردن كش پيش از شما آمده است، درس گيريد.

امام على عليه السلام : از حال و روز فرزندان اسماعيل و پسران اسحاق و پسران اسرائيل عليهم السلام پند گيريد؛ زيرا كه سرگذشتها سخت همسانند و داستانها[ى گذشتگان ]همانندىِ بس نزديكى دارند!

امام على عليه السلام : از اين كه جايگزين پيشينيان خود شده ايد و از نزديكترين برادران خود جدا شده ايد [و مى شويد] پند گيريد.

امام على عليه السلام ـ در سفارشى پيش از شهادتش ـ فرمود: من تا ديروز يار و همدم شما بودم و امروز مايه عبرت شمايم و فردا از شما جدايم.

امام على عليه السلام ـ در توصيف اسلام ـ فرمود : خداوند اسلام را ··· نشانه اى قرار داد براى كسى كه جوياى نشان است و مايه بينش براى كسى كه مصمّم [به پيمودن راه راست و انجام كارهاى نيك] است و عبرت، براى كسى كه پند پذير است.

كنز الفوائد: روايت شده است كه امير المؤمنين عليه السلام از مداين مى گذشت. چون آثار كسرا و نزديك شدن ويرانى آن را ديد، مردى از همراهان آن حضرت اين شعر را بر خواند:
بادها بر ويرانه خانه هايشان وزيد
گويى آنان بر سر وعده گاه بودند
امير المؤمنين عليه السلام فرمود: چرا [اين آيه را ]نمى گويى: «بعد از خود چه باغها و چشمه ها بر جاى گذاشتند. و چه كشتزارها و خانه هاى مجلّل . و نعمتى كه در آن غرق شادمانى بودند. بدين سان بودند و ما آن نعمتها را به مردمى ديگر وا گذاشتيم. نه آسمان بر آنها گريست و نه زمين ، و از مهلت داده شدگان نبودند؟»