تفسير مكارم اخلاق

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : عدالت نيكوست، اما در فرمانروايان نيكوتر است ؛ بخشندگى زيباست، اما در توانگران زيباتر است ؛ پارسايى نيكوست، اما در دانشمندان نيكوتر است ؛ شكيبايى نيكوست، اما در فقيران نيكوتر است ؛ توبه نيكوست، اما در جوانان نيكوتر است ؛ و شرم و حيا نيكوست، اما در زنان نيكوتر است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بر شما باد تحصيل مكارم اخلاق؛ زيرا كه خداوند عزّ و جلّ مرا براى آنها برانگيخت. و از مكارم اخلاق است كه آدمى، از كسى كه به وى ستم كرده است در گذرد، و به كسى كه چيزى را از او دريغ داشته است عطا كند، و با آن كه از وى بُريده است پيوند برقرار سازد و از آن كه به عيادتش نرفته است، عيادت كند.

امام على عليه السلام : از جمله مكارم اخلاق اين است كه با آن كه از تو پيوند بُريده ارتباط برقرار كنى ، به آن كه از تو دريغ ورزيده، عطا كنى و از آن كه به تو ستم كرده درگذرى.

امام على عليه السلام : مكارم اخلاق به كمال نرسد ، مگر با عفاف و ايثار .

امام على عليه السلام : از سودمندترين غنيمتها، دولت كريمان است .

امام على عليه السلام : اگر خواهان مكارم اخلاق هستى، از حرامها دورى كن .

امام صادق عليه السلام : خداوند تبارك و تعالى مكارم اخلاق را به رسولش صلى الله عليه و آله ارزانى داشت . پس شما نيز خود را بيازماييد ، اگر اين خويها در شما بود، خداوند عزّ و جلّ را سپاس گوييد و از او اين مكارم را بيشتر بخواهيد . سپس حضرت آنها را ده خوى برشمرد : يقين ، قناعت ، صبر ، شكر ، بردبارى ، خوش خويى ، بخشندگى ، غيرت ، شجاعت و مردانگى .

امام صادق عليه السلام : مكارم [اخلاق] ده تاست ، اگر مى توانى آنها را داشته باش؛ زيرا گاهى شخص آنها را دارد، ولى فرزندش ندارد و گاهى در فرزند هست و در پدرش نيست و گاهى در بنده هست و در آزاد نيست [اين ده خوى كريمانه عبارتند از : ]پايمردى در جنگ، راستگويى ، امانتدارى ، صله رحم، ميهمان نوازى ، اطعام بينوا ، جبران كردن نيكيها ، مراعات حقّ همسايه ، مراعات حقّ رفيق، و در رأس همه، شرم و حيا .

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از مكارم اخلاق ـ فرمود : گذشت از كسى كه به تو ستم كرده است ، ارتباط برقرار كردن با كسى كه از تو بُريده است ، عطا كردن به آن كه از دادن چيزى به تو دريغ كرده است و گفتن حقّ، اگر چه بر ضدّ خودت باشد .

امام صادق عليه السلام ـ به جرّاح مدائنى ـ فرمود :
آيا به تو بگويم كه مكارم اخلاق چيست ؟ گذشت كردن از مردم ، مواسات نسبت به برادر [دينى ]خود، و بسيار به ياد خدا بودن .