صفات احمق
عيسى عليه السلام ـ لَمّا سئلَ عنِ الأحمَقِ ـ : المُعجَبُ برأيهِ و نَفْسِهِ ، الّذي يَرى الفَضلَ كُلَّهُ لَه لا علَيهِ ، و يُوجِبُ الحقَّ كُلَّهُ لنَفْسِهِ و لا يُوجِبُ علَيها حقّا ، فذاكَ الأحمَقُ الّذي لا حِيلةَ في مُداواتِه .[الاختصاص : ۲۲۱ . انظر العجب : باب ۲۵۱۳ .]
عيسى عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه احمق كيست ؟ ـ فرمود : خود رأى خودپسند ، كسى كه هرچه فضيلت است از آن خود مى داند و براى ديگران، بر خود هيچ فضيلتى قائل نيست، همه حقوق را براى خود مى داند و هيچ حقّى براى ديگران بر خود قائل نيست. اين است آن احمقى كه چاره اى براى درمان او وجود ندارد .[آغاز اين حديث در باب ۹۵۶ (درمان احمق) خواهد آمد.]
الإمامُ عليٌّ عليه السلام : الأحمَقُ إنِ اسْتُنبِهَ بجَميلٍ غَفَلَ ، و إن اسْتُنْزِلَ عن حَسَنٍ نَزَلَ ، و إن حُمِلَ على جَهْلٍ جَهِلَ ، و إنْ حَدّثَ كَذبَ ، لا يَفْقَهُ ، و إنْ فُقِّهَ لا يَتَفَقّه .[الخصال : ۱۱۶/۹۶ .]
امام على عليه السلام : احمق را اگر به كار خوبى متوجّه كنى، غافل مى شود ، اگر بخواهى از نيكى دست بكشد، دست مى كشد ، اگر به نادانى وادارش كنى، در پى نادانى مى رود ، چون سخن گويد، دروغ به زبان آورد ، فهم ندارد و اگر هم به او تفهيم كنى، نمى فهمد .
عنه عليه السلام : مَن نَظرَ في عُيوبِ النّاسِ فأنْكَرها ثُمّ رَضِيَها لِنَفْسِهِ فذلكَ الأحمَقُ بعَينِهِ .[نهج البلاغة : الحكمة ۳۴۹ .]
امام على عليه السلام : كسى كه عيبهاى ديگران را ببيند و آنها را زشت شمارد اما همان عيبها را در خود بپسندد، احمق واقعى است .
عنه عليه السلام : تُعرفُ حَماقَةُ الرّجُلِ بالأشَرِ في النِّعمَةِ ، و كَثْرَةِ الذُّلِّ في المِحْنَةِ .[غرر الحكم : ۴۵۲۰ .]
امام على عليه السلام : حماقت انسان، از اين راه شناخته مى شود كه در هنگام برخوردارى سرمست شود و در تنگدستى خود را بسيار خوار كند .
عنه عليه السلام : تُعرَفُ حَماقَةُ الرّجُلِ في ثلاثٍ : في كلامِهِ فيما لا يَعْنيهِ ، و جَوابِهِ عَمّا لا يُسألُ عَنهُ ، و تَهَوُّرِهِ في الاُمورِ .[غرر الحكم : ۴۵۴۲ .]
امام على عليه السلام : حماقت آدمى، از سه چيز شناخته مى شود: از بيهوده گوييهايش، از پاسخ دادنش به چيزى كه از او سؤال نمى شود، و از تهوّرش در كارها .
امام على عليه السلام : آدم احمق ··· هيچ گاه از عيب و زيان كارى جدا نيست .
امام على عليه السلام : از نشانه هاى احمق اين است كه هر دم به رنگى در مى آيد .
عنه عليه السلام : مِن دلائلِ الحُمقِ دالّةٌ بغَيرِ آلةٍ ، و صَلَفٌ بغَيرِ شَرَفٍ .[غرر الحكم : ۹۴۱۸ .]
امام على عليه السلام : به خود نازيدن، بى آن كه اسباب آن فراهم باشد و خود ستايى، بدون برخوردارى از شرافت لازم، از نشانه هاى حماقت است.
عنه عليه السلام : احْذَرِ الأحمَقَ ؛ فإنَّ الأحمَقَ يَرى نَفْسَهُ مُحْسِنا و إنْ كانَ مُسيئا ، و يَرى عَجْزَهُ كَيْسا و شَرَّهُ خَيرا .[نهج السعادة : ۳/۲۲۵ .]
امام على عليه السلام : از احمق بر حذر باش ؛ زيرا آدم احمق، خودش را اگر چه بدكار باشد ، نيكوكار مى داند و ناتوانيش را زيركى و شرّ و بديش را خير و خوبى مى شمارد .
امام على عليه السلام : حماقت موجب كارهاى بيهوده مى شود .
امام على عليه السلام : شيفتگى به كارهاى بيهوده و همنشينى با نادان حماقت است .
امام على عليه السلام : آدم احمق، با تحقير و خوارى هم درست نشود.
امام على عليه السلام : دست زدن به كارهاى مهلك نشانه بى خردى است .
امام على عليه السلام : شخص احمق با هر سخنش سوگندى همراه است .
امام على عليه السلام : تكيه كردن به آرزو، از حماقت است .
امام على عليه السلام : كسى، جز احمق نادان، دانش و دانشمندان را خفيف نمى شمارد .
عنه عليه السلام : لا تَرُدَّ على النّاسِ كلَّ ما حَدّثوكَ ؛ فكفى بذلكَ حُمْقا .[غرر الحكم : ۱۰۲۵۱ .]
امام على عليه السلام : سعى نكن هرچه مردم براى تو مى گويند ردّ كنى كه اين نشانه حماقت است.