155. نهايت محبّت، تا مرز گناه

ما به انسان، درباره پدر و مادرش سفارش كرديم؛ مادرش او را با ناتوانى پى در پى، حمل كرد و پس از دو سال، از شير بازش گرفت [ و سفارش كرديم ] كه مرا و پدر و مادرت را سپاس گزار؛ بازگشت [ همه ]به سوى من است. و اگر آن دو كوشيدند كه تو چيزى را شريك من قرار دهى، كه از آن آگاهى ندارى، از ايشان اطاعت نكن، ولى در دنيا با ايشان به خوبى رفتار كن.

نيكى كردن به پدر و مادر، واجب است، حتّى اگر مشرك باشند، ولى نبايد در نافرمانى خداوند، از آنها اطاعت كرد.

گفته شد: اى رسول خدا! حقّ پدر چيست؟ فرمودند: تا وقتى زنده است از او اطاعت شود. گفته شد: پس حقّ مادر چيست؟ فرمودند: هرگز! هرگز! اگر كسى به اندازه ريگ هاى پراكنده بيابان و به عدد قَطرات باران در طول دنيا در خدمت مادر بِايستد، نمى تواند حقّ يك روز را كه مادر، او را در شكمش حمل كرده است، ادا كند.

مردى از رسول اكرم صلي الله عليه و آله پرسيد: حقّ پدر بر فرزند چيست؟ فرمودند: پدر را به نامش صدا نزند و جلوتر از او راه نرود و قبل از او ننشيند و باعث ناسزاگويى ديگران به او نشود.

نيكى كردن به پدر و مادر، نتيجه معرفت و ايمان خوب بنده به خداست؛ زيرا هيچ عبادتى نيست كه زودتر از احترام گذاشتن به پدر و مادر مسلمان، انسان را به خشنودى خداى تعالى برساند؛ چرا كه حقّ پدر و مادر، از حق خداى تعالى سرچشمه گرفته است و البته اين، در صورتى است كه پدر و مادر، در راه دين و سنّت اسلام باشند و فرزند را از اطاعت خدا باز ندارند و به معصيت، وادار نكنند و از يقين به شك و از زهد به دنيا دوستى ناگزير نسازند؛ امّا اگر پدر و مادرى اين گونه رفتار مى كنند، ديگر نافرمانى از آنها اطاعت خداوند و اطاعت از آنها معصيت خداوند خواهد بود، كه خداى تعالى مى فرمايد: «و اگر تو را وادار كنند كه بدون آگاهى به من شرك بورزى، ديگر از آنان اطاعت مكن»؛ ولى در معاشرت، با آنان مدارا كن و رنج ايشان را چنان تحمّل كن كه آنان رنج تو را در كودكى تحمل مى نمودند و از وسعتى كه خدا در اموال و خوراك و پوشاك، نصيب تو كرده، بر آنان سخت نگير و از آنان رويگردان مباش و صداى خود را از صداى آنان بلندتر مساز؛ زيرا بزرگداشت آنان، به دستور خداى تعالى است، و با آنان به بهترين و لطيف ترين وجه، سخن بگو، كه خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمى سازد.