190 ـ مؤمن كيست؟

قرآن:
(إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللّه ُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ * الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ * أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ) .

«همانا مؤمنان كسانى هستند كه چون نام خدا برده شود دلهاشان ترسان شود و چون آيات خدا بر آنان خوانده شود ايمانشان افزون گردد و بر پروردگارشان توكّل مى كنند؛ همان كسان كه نماز مى گزارند و از آنچه روزى شان داده ايم انفاق مى كنند. اينان مؤمنان حقيقى هستند. نزد پروردگارشان درجاتى دارند و مغفرتى و رزقى نيكو».

رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : المؤمنُ هَيِّنٌ لَيِّنٌ ، حتّى تَخالَهُ مِن اللِّينِ أحمقَ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن رام و ملايم است،چندان كه از شدّت ملايمت، مى پندارى احمق است.

عنه صلى الله عليه و آله : المؤمنُ مَن آمَنَهُ النّاسُ على دِمائهِم وأموالِهم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن كسى است كه مردم اورا بر جان و مال خود امين كرده باشند.

عنه صلى الله عليه و آله : المؤمنُ الّذي نفسُهُ مِنهُ في عَناءٍ ، والنّاسُ في راحةٍ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن كسى است كه نفْسش از او در رنج است و مردم در آسايش.

عنه صلى الله عليه و آله : المؤمن يَبدأ بالسَّلامِ ، والمنافقُ يقولُ : حتّى يُبْدأَ بي!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن ابتدا سلام مى كند، ولى منافق مى گويد: بايد به من سلام شود.

عنه صلى الله عليه و آله : المؤمنُ يألَفُ ويُؤلَفُ ، ولا خيرَ فيمَن لا يألَفُ ولا يُؤلَفُ ، وخيرُ النّاسِ أنفَعهُمْ للنّاسِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن الفت مى گيرد و با او الفت مى گيرند و كسى كه الفت نگيرد و الفت پذير نباشد از خير و بركت بى بهره است. و بهترين مردمان كسى است كه براى مردم سودمندتر باشد.

عنه صلى الله عليه و آله : مَن سَرَّتْهُ حَسَنتُهُ وساءَتْهُ سَيّئتُهُ فهُو مؤمنٌ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كه از كار نيك خود شادمان باشد و از كار بد خويش ناراحت، او مؤمن است.

عنه صلى الله عليه و آله ـ يَصِفُ المؤمنَ ـ : لطيفُ الحَرَكاتِ ، حُلْوُ المُشاهَدةِ ... يَطلُبُ مِن الاُمورِ أعلاها ، ومِن الأخلاقِ أسْناها ... لا يَحيفُ على مَن يُبغِضُ ، ولا يأثَمُ فيمَن يُحِبُّ ... قليلُ المؤونةِ ، كثير المَعونةِ ... يُحسِنُ في عملِهِ كأنّهُ ناظرٌ إلَيهِ ، غَضُّ الطَّرْفِ ، سَخِيُّ الكَفِّ ، لا يَرُدُّ سائلاً ... يَزِنُ كلامَهُ ، ويُخْرِسُ لسانَهُ ... لا يَقبَلُ الباطلَ مِن صديقِهِ ، ولا يَرُدُّ الحقَّ على عدوِّهِ ، ولا يَتعلّمُ إلّا لِيَعْلمَ ، ولا يَعلمُ إلّا لِيَعْملَ ... إن سلَكَ مَع أهلِ الدُّنيا كانَ أكيَسَهُم ، وإنْ سَلكَ مَع أهلِ الآخرةِ كانَ أورَعَهُم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در وصف مؤمن ـ فرمود : حركات و رفتارهايش ملايم و مهربان است و ديدارش شيرين ... از هر چيز عاليترين آن را مى جويد و از خويها والاترينشان را ... بر دشمنش ستم نمى كند و به خاطر كسى كه دوستش دارد مرتكب گناه نمى شود، ... كم خرج و زحمت است و بسيار كمك و يارى مى رساند ... كارش را به خوبى انجام مى دهد به طورى كه گويى آن را مى بيند، چشمانش فروهشته است، دست بخشنده دارد، و دست رد به سينه سائل نمى زند ... سخنش را مى سنجد و زبان در كام مى كشد ... باطل را از دوستش نيز نمى پذيرد و حق را حتّى از دشمنش انكار نمى كند، دانش نمى آموزد مگر براى دانستن و نمى آموزد مگر براى عمل كردن ... اگر با دنياطلبان همراه شود زيركترين آنهاست و هرگاه با آخرت جويان برود پارساترين آنها.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام : المؤمنُ بِشْرُهُ في وجهِهِ ، وحُزنُهُ في قلبِهِ ، أوسَعُ شَيءٍ صَدْرا ، وأذَلُّ شَيءٍ نَفْسا ، يَكْرَهُ الرِّفْعةَ ، ويَشْنَأُ السُّمْعةَ ، طويلٌ غمُّهُ ، بَعيدٌ هَمُّهُ ، كثيرٌ صَمتُهُ ، مَشغولٌ وقتُهُ ، شَكورٌ ، صَبورٌ ، مَغمورٌ بفِكرَتِهِ ، ضَنينٌ بخَلّتِهِ ، سَهلُ الخَليقةِ ، لَيِّنُ العَرِيكةِ ، نَفسُهُ أصْلَبُ مِن الصَّلْدِ ، وهُو أذَلُّ مِن العبدِ .

امام على عليه السلام : مؤمن شادى اش در چهره اش مى باشد و اندوهش در دلش، سينه اش فراختر است و نَفْسش از هر چيز رامتر؛ بلندپايگى را ناخوش مى دارد وشهرت را دشمن مى شمارد اندوهش دراز است و همّتش بلند؛ بسيار خموش است و اوقاتش به بيكارى نمى گذرد؛ شكور است و شكيبا؛ غرق در انديشه خويش است و در پايبندى به دوستى خود [با ديگران ]حريص. نرمخو و مهربان است، اراده اش سخت تر از سنگ خار است و با اين حال از يك برده، خوارتر و افتاده تر است.

عنه عليه السلام : المؤمنُ شاكرٌ في السَّرّاءِ ، صابرٌ في البلاءِ ، خائفٌ في الرَّخاءِ .

امام على عليه السلام : مؤمن، هنگام خوشى و آسايش سپاسگزار است و هنگام گرفتارى و بلا، شكيبا و به گاه ناز و نعمت ترسان.

عنه عليه السلام : المؤمنُ غِرٌّ كريمٌ ، مأمونٌ على نفسِهِ ، حَذِرٌ مَحزونٌ .

امام على عليه السلام : مؤمن خوشدل (بى شيله پيله) و بزرگوار است، امين نفس خويش و همواره بر حذر و اندوهگين است.

عنه عليه السلام : المؤمن مَن طَهّرَ قلبَهُ مِن الدَّنِيَّةِ .

امام على عليه السلام : مؤمن، كسى است كه دل خود را از پستى پاك كرده باشد.

عنه عليه السلام : المؤمنُ مَن وَقى دِينَهُ بدُنياهُ ، والفاجرُ مَن وقى دُنياهُ بدِينِهِ .

امام على عليه السلام : مؤمن كسى است كه دين خود را با دنياى خود حفظ كند و فاجر كسى است كه دنياى خود را با دينش نگه دارد.

الإمامُ زينُ العابدينَ عليه السلام : المؤمنُ يَصمُتُ لِيَسْلَمَ، ويَنْطِقُ لِيَغْنَمَ .

امام زين العابدين عليه السلام : مؤمن سكوت مى كند تا سالم ماند و سخن مى گويد تا سود برد.

الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : المؤمنُ حَسَنُ المَعونةِ ، خفيفُ المَؤونةِ، جَيّدُ التّدبيرِ لِمَعيشتِهِ ، لا يُلْسَعُ مِن جُحْرٍ مرّتينِ .

امام صادق عليه السلام : مؤمن، ياورى خوب و كم خرج و كم زحمت است؛ زندگى اش را خوب اداره مى كند؛ از يك سوراخ دوبار گزيده نمى شود.

عنه عليه السلام : المؤمنُ لَه قوّةٌ في دِينٍ ، وحَزْمٌ في لِينٍ ، وإيمانٌ في يقينٍ ، وحِرْصٌ في فِقهٍ ، ونَشاطٌ في هُدىً ... وصَلاةٌ في شُغلٍ .

امام صادق عليه السلام : مؤمن در دين قدرتمند است و در عين نرمش، قاطع. ايمانش با يقين همراه است، در فهميدن [دين ]آزمند و در پيمودن راه راست با نشاط ... و با وجود كار و گرفتارى نمازش را ترك نمى كند.

عنه عليه السلام : المؤمنُ مَن طابَ مَكْسبُهُ ، وحَسُنتْ خَليقَتُه ، وصَحَّتْ سَريرَتُهُ ، وأنْفقَ الفَضلَ مِن مالِهِ ، وأمْسكَ الفَضلَ مِن كلامِهِ .

امام صادق عليه السلام : مؤمن كسى است كه درآمدش حلال و پاك باشد و اخلاقش نيكو و باطنش درست؛ زيادى مالش را انفاق كند و زيادى گفتارش را نگه دارد.

الإمامُ الرِّضا عليه السلام : لا يكونُ المؤمنُ مؤمنا حتّى تكونَ فيه ثلاثُ خِصالٍ : سُنّةٌ مِن ربِّهِ ، وسُنّةٌ مِن نبيِّهِ صلى الله عليه و آله ، وسنّةٌ مِن وليِّهِ عليه السلام ؛ فأمّا السُّنَّةٌ مِن ربّهِ فكِتْمانُ السِّرِّ ، وأمّا السُّنَّةُ مِن نبيِّه صلى الله عليه و آله فمُداراةُ النّاسِ ، وأمّا السُّنَّةُ مِن وليِّهِ عليه السلام فالصَّبرُ في البَأْساءِ والضَّرّاءِ .

امام رضا عليه السلام : تا سه خصلت در مؤمن نباشد، مؤمن نيست: خصلتى از پروردگارش، خصلتى از پيامبرش صلى الله عليه و آله و خصلتى از ولىّ خدا . امّا خصلت پروردگارش، نهفتن راز است؛ و خصلت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، ملايمت با مردم است؛ و خصلت ولىّ خدا، شكيبايى در تنگنا و سختى است.