حديث و آيات: لزوم رسيدگى به كار خراج
الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ : و تَفَقَّدْ أمرَ الخَراجِ بِما يُصلِحُ أهلَهُ؛ فإنَّ في صَلاحِهِ و صَلاحِهِم صَلاحا لِمَن سِواهُم ، و لا صَلاحَ لِمَن سِواهُم إلاّ بِهِم ؛ لأنَّ النّاسَ كُلَّهُم عِيالٌ علَى الخَراجِ و أهلِهِ
و لْيَكُن نَظَرُكَ في عِمارَةِ الأرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِكَ في استِجلابِ الخَراجِ ؛ لأنَّ ذلكَ لا يُدرَكُ إلاّ بِالعِمارَةِ ، و مَن طَلَبَ الخَراجَ بغَيرِ عِمارَةٍ أخرَبَ البِلادَ ، و أهلَكَ العِبادَ ، و لَم يَستَقِمْ أمرُهُ إلاّ قَليلاً ··· و إنّما يُؤتى خَرابُ الأرضِ مِن إعوازِ .
أهلِها ، و إنّما يُعْوِزُ أهلُها لإشرافِ أنفُسِ الوُلاةِ علَى الجَمعِ ، و سُوءِ ظَنِّهِم بِالبَقاءِ ، و قِلَّةِ انتِفاعِهِم بِالعِبَرِ .
و لْيَكُن نَظَرُكَ في عِمارَةِ الأرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِكَ في استِجلابِ الخَراجِ ؛ لأنَّ ذلكَ لا يُدرَكُ إلاّ بِالعِمارَةِ ، و مَن طَلَبَ الخَراجَ بغَيرِ عِمارَةٍ أخرَبَ البِلادَ ، و أهلَكَ العِبادَ ، و لَم يَستَقِمْ أمرُهُ إلاّ قَليلاً ··· و إنّما يُؤتى خَرابُ الأرضِ مِن إعوازِ .
أهلِها ، و إنّما يُعْوِزُ أهلُها لإشرافِ أنفُسِ الوُلاةِ علَى الجَمعِ ، و سُوءِ ظَنِّهِم بِالبَقاءِ ، و قِلَّةِ انتِفاعِهِم بِالعِبَرِ .
امام على عليه السلام ـ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر ـ نوشت : و در كار خراج به گونه اى كه باعث اصلاح خراج گزاران باشد رسيدگى كن؛ زيرا اصلاح امر خراج و خراج گزاران باعث اصلاح ديگران مى شود و امور ديگران جز با سامان يافتن امور خراج گزاران سامان نمى گيرد؛ زيرا همه مردم جيره خوار خراج و خراج گزارانند
بايد به آبادانى زمين بيشتر بينديشى تا به گرفتن خراج؛ چرا كه خراج جز با وجود آبادانى به دست نمى آيد و هر كس خراج را بدون آبادانى بطلبد، كشور را به ويرانى و بندگان را به نابودى كشاند و فرمانرواييش جز اندكى نپايد···. ويرانى هر سرزمينى در حقيقت ناشى از فقر و تنگدستى مردم آن است و مردم نيز زمانى به فقر و تنگدستى دچار مى شوند كه حكمرانان دل به مال اندوزى سپارند و به پايدارى حكومت خود بد بين شوند و از عبرت ها كمتر پند گيرند.
بايد به آبادانى زمين بيشتر بينديشى تا به گرفتن خراج؛ چرا كه خراج جز با وجود آبادانى به دست نمى آيد و هر كس خراج را بدون آبادانى بطلبد، كشور را به ويرانى و بندگان را به نابودى كشاند و فرمانرواييش جز اندكى نپايد···. ويرانى هر سرزمينى در حقيقت ناشى از فقر و تنگدستى مردم آن است و مردم نيز زمانى به فقر و تنگدستى دچار مى شوند كه حكمرانان دل به مال اندوزى سپارند و به پايدارى حكومت خود بد بين شوند و از عبرت ها كمتر پند گيرند.